Hoe de Hartstichting mensen met een hart- en vaatziekte begrijpelijk voorlicht
Interview met Petra Tap, voorlichter bij de Hartstichting
De Hartstichting wil patiënten goed informeren over hart- en vaatziekten. Begrijpelijkheid staat hierbij centraal. Voorlichter Petra Tap vertelt wat daarvoor nodig is. De patiëntenorganisatie werkt al sinds 2019 aan begrijpelijk voorlichtingsmateriaal, zoals brochures, webteksten en video’s.
Wij geven informatie aan mensen die een hart- en vaatziekte hebben of een hoog risico lopen om zo’n ziekte te krijgen. Een aanzienlijk deel van hen heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Het is dus heel belangrijk dat onze informatie goed te begrijpen is.
Petra Tap
Training en tool
Begrijpelijkheid begint bij eenvoudige teksten, ofwel taalniveau B1. Dat betekent korte en actieve zinnen, tussenkopjes, en makkelijke, bekende woorden. “Al onze voorlichtingsteksten zijn op B1-niveau”, vertelt Petra. Elke nieuwe medewerker krijgt scholing van Petra en haar collega-voorlichter over het belang van begrijpelijke communicatie. Vijftig collega’s hebben toegang tot de tool Klinkende Taal. “Als je je tekst daar doorheen haalt krijg je feedback op problemen, zoals moeilijke woorden.”
Vaker een punt zetten
Veel medische voorlichting, zoals patiëntenfolders van ziekenhuizen, staat vol lange zinnen. “Er staat vaak iets in tussen haakjes, of bijzinnen om dingen uit te leggen. Je kunt dat meestal heel eenvoudig oplossen: zet vaker punten, en leg moeilijke woorden uit in een apart zinnetje.” Ook bevat patiëntenvoorlichting vaak te veel mitsen en maren.
Dokters willen graag de nuances benoemen, met ‘zullen’ en ‘misschien’. Maar dat maakt het moeilijk te volgen. Als je wilt dat mensen het begrijpen, moet je dat er dus uit slopen.
Petra Tap
Testen met ervaringsdeskundigen
Helder schrijven is stap één. Vervolgens is het zaak het voorlichtingsmateriaal te testen. “Schrijven op B1-niveau is geen garantie dat je tekst begrijpelijk is. Je kunt zelf niet goed bedenken wat mensen niet begrijpen of op een andere manier interpreteren.” De Hartstichting legt belangrijke materialen daarom altijd voor aan taalambassadeurs. Dat zijn mensen die zelf moeite met lezen hebben en die organisaties hierover adviseren. “De interviews met taalambassadeurs zijn enorm leerzaam: hoe bekijken mensen je materialen, waar lopen ze tegenaan, komt je boodschap goed over?”
Duidelijk beeld
Een andere tip is om beeld te gebruiken. Foto’s en illustraties kunnen de boodschap concreter maken en verhelderen. Ook daarvoor geldt dat je het moet testen, weet Petra. Ze noemt als voorbeeld een brochure voor de nieuwe Hartstichting-checkpunten in buurthuizen en bibliotheken. Mensen kunnen daar laagdrempelig hun bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker laten meten. De eerste versie van de folder toonde een poppetje met een bloeddrukmeter om zijn arm, gezeten aan een tafel met een fruitschaal erop.
Die fruitschaal was gewoon een leuk element, maar het werkte verwarrend. Mensen dachten daardoor dat hij thuis aan de keukentafel zat en dat je kennelijk zelf de meting moest doen. Nu laten we de fruitschaal weg en staat naast hem een poppetje dat een shirt draagt met ons logo. Achteraf lijkt het simpel, maar zelf zie je het niet.
Petra Tap
Animatiefilmpjes
De Hartstichting biedt op haar website ook video’s met informatie over hart- en vaatziekten. Die zijn onlangs vernieuwd. Het zijn nu animatiefilmpjes, in plaats van uitleg door pratende deskundigen. “De eerdere video’s werden ook heel goed beoordeeld. Later merkten we dat mensen zo’n talking head weliswaar fijn vinden, maar dat de informatie minder blijft hangen. Nu hebben we plaatjes die de tekst versterken.” Cardiologen reageren enthousiast. Zeven ziekenhuizen verwijzen al standaard naar de video’s en een chirurg wil ze opnemen in een app. “We zien het als een combinatie: de cardioloog geeft uitleg in het consult en achteraf kan de patiënt het filmpje bekijken.”
Aandacht loont
Alle aandacht voor begrijpelijkheid loont, merken ze bij de Hartstichting. “Wij horen heel vaak van de mensen die ons bellen: ‘Jullie informatie is zo duidelijk en helder, nu snap ik het tenminste.’ Daar doen we het voor.”
Tips van Petra
- Zorg dat iedereen die communiceert met je doelgroep kan schrijven op B1-niveau.
- Uit onderzoek blijkt dat animaties het beste werken bij video’s met medisch inhoudelijke voorlichting. Beelden van echte patiënten kunnen te confronterend zijn, pratende deskundigen leiden eerder af van de inhoud.
- Test voorlichtingsmateriaal – tekst én beeld – altijd met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Houd daarmee rekening in de planning van projecten: zorg dat er genoeg tijd is om het materiaal te testen en zo nodig aan te passen.
- Laat betrokken collega’s meekijken bij de testen of deel de meest verrassende uitkomsten met ze. Je kunt de gesprekken met ervaringsdeskundigen ook filmen voor intern gebruik. “Wij gebruiken dat om collega’s extra te motiveren voor begrijpelijke voorlichting. Het laat je beseffen wie je doelgroep is en waar mensen over struikelen.”