De druk op zorgverlening in de huisartsenzorg en GGZ is groot. Dat heeft ook nadelige consequenties voor de gezondheid van Oekraïense vluchtelingen. Onderzoekers Heleen Koudijs en Elize Smal van Pharos onderzochten de gezondheid van en de zorg voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland. We zetten de belangrijkste bevindingen op een rij.

Zorg voor Oekraïense vluchtelingen: waar gaat het mis?

Bij het bieden van zorg aan Oekraïense nieuwkomers wordt vaak onvoldoende rekening gehouden met verschillen in wat mensen gewend zijn in de zorg. Oekraïners zijn niet gewend dat huisartsen in Nederland niet alleen de rol van poortwachter richting tweede lijn vervullen, maar met hun expertise ook veel hulpvragen zelf kunnen afhandelen. Oekraïners voelen zich niet serieus genomen als ze bij medische problemen lang op een afspraak moeten wachten. Daarnaast zijn ze bij klachten gewend gemakkelijk medicijnen te krijgen. In Nederland gebeurt dat minder snel.

Betere informatievoorziening neemt onduidelijkheden weg

Betere informatievoorziening over het Nederlandse gezondheidssysteem bij aankomst in Nederland kan een deel van de wrijving en onduidelijkheid bij vluchtelingen wegnemen. Daarnaast is taal een belangrijke drempel. Het zou goed zijn als bij consulten vaker formele tolken worden ingezet.

Waarom zijn er grote regionale verschillen in kwaliteit van geboden zorg?

De opvang van Oekraïense vluchtelingen valt onder de Europese richtlijn Tijdelijke Bescherming. Daarom ziet hun opvang er anders uit dan bij andere vluchtelingen. De individuele veiligheidsregio’s dragen verantwoordelijkheid voor opvang, welzijn en zorg. Hoe dit eruit ziet, verschilt dus per regio. Dat maakt het beeld onduidelijk. Voor de vluchtelingen, maar ook voor zorgprofessionals.

Waarom is er extra aandacht nodig voor psychosociale hulpverlening?

Veel gevluchte Oekraïners kampen met psychosociale klachten door wat zij in Oekraïne en/of op de vlucht hebben meegemaakt. Door capaciteitsproblemen is de toegang tot de GGZ in Nederland zeer beperkt. Crisiszorg is nauwelijks beschikbaar.
Het bieden van preventieve interventies gericht op psychosociale ondersteuning kan de veerkracht van vluchtelingen versterken. Ook kan het mogelijk een deel van de zorgvragen voorkomen. Op dit moment is daar niet genoeg aandacht voor. Wanneer dit niet verandert, kan dit leiden tot toenemende problemen en meer druk op huisartsen en de toch al zwaarbelaste GGZ.

Belangrijkste conclusies en aanbevelingen

• Ontwikkel een landelijk draaiboek om sneller te kunnen schakelen om goede huisvesting, opvang en zorg in alle regio’s te garanderen bij een crisis in de toekomst.
• Oekraïners hebben andere verwachtingen van en behoefte aan gezondheidszorg. Speel hierop in met goede informatievoorziening. Leg goed uit wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het Nederlandse zorgsysteem en de rollen van de verschillende hulpverleners.
• Er bestaan allerlei culturele verschillen tussen Oekraïne en Nederland. Bijvoorbeeld het grotere taboe dat rust op psychische klachten. Verleen cultuursensitieve zorg, met aandacht voor de taalbarrière. Maak waar mogelijk gebruik van formele tolken.
• Zet in op preventieve psychosociale interventies die tegelijkertijd het welzijn van vluchtelingen vergroten en de druk op de GGZ kunnen verlagen, zodat deze toegankelijk blijft voor hen die gespecialiseerde zorg nodig hebben.
• De druk op zorgverleners is groot. Maak regelingen waar zorg- en welzijnsprofessionals mee in aanraking komen begrijpelijk en toegankelijk. Houd de administratieve druk beperkt.
• Capaciteitsproblemen in de huisartsenzorg en de GGZ ondermijnen de toegang tot de gezondheidszorg. Zoek naar creatieve oplossingen om capaciteitsproblemen te bestrijden.

Geen gelijke kansen = geen goed idee

Tot slot benadrukken onze onderzoekers dat nu niet alle vluchtelingen dezelfde kansen krijgen door de gedecentraliseerde aanpak, maar ook door het maken van onderscheid tussen Oekraïners en andere vluchtelingen. Het zou veel beter – en overzichtelijker – zijn als verschillende vluchtelingengroepen in Nederland gelijk worden behandeld voor wat betreft regelingen, vergoedingen en welzijn.

Lees hier het rapport: In goede handen? – Een verkenning naar de gezondheid van en kwaliteit van zorg voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland