Zorg schiet tekort, crisisnoodopvang maakt mensen ziek
De zorg aan asielzoekers in de meeste crisisnoodopvanglocaties is onvoldoende. Het ontbreekt aan duidelijke minimumeisen voor toegang, kwaliteit en continuïteit van zorg. Zorgverleners en locatiemanagers worstelen met een morele paradox: alhoewel zij zich met hart en ziel inzetten om bewoners in de crisisnoodopvanglocaties enige toegang tot zorg te bieden, hebben zij het gevoel met de kraan open te dweilen. Ze vinden dat het systeem zelf de gezondheid van bewoners ondermijnt.
Dat stellen onderzoekers Heleen Koudijs en Elize Smal in het rapport Zorgen in tijden van crisis.
Leven in een crisisnoodopvang
Op dit moment zitten circa 7.000 asielzoekers in de crisisnoodopvang (CNO). Ze leven er vaak maandenlang dicht op elkaar in onzekerheid over hun toekomst. Ook randvoorwaarden voor gezondheid zoals goede huisvesting en hygiëne zijn niet altijd op orde. Denk aan een sporthal met onvoldoende sanitaire voorzieningen voor het aantal mensen dat er verblijft. Ruimtes zijn gescheiden met lakens. Er is in de CNO vaak niets te doen. Bewoners mogen niet werken, veel kinderen gaan niet school.
Opgeteld leidt dit alles tot serieuze gezondheidsrisico’s voor de bewoners van crisisnoodopvanglocaties, concluderen de onderzoekers van Pharos. Zij werkten in het onderzoek samen met Dokters van de Wereld en Rode Kruis.
De onzekerheid geeft zo veel stress. Volwassenen kunnen dit benoemen, maar we slepen ook kinderen van plek naar plek. Dan heb je dus mensen die in acht maanden tijd naar tien locaties zijn geweest. Hoe die er psychisch aan toe zijn, wil je niet weten. Ik zou het mijn kinderen niet aandoen. En een ander mag je het wel aandoen, nou dat is dus waar het over gaat.
Locatiemanager
Geen goede medische screening
Veel bewoners hebben voor de plaatsing in de crisisnoodopvang geen goede medische screening gehad. Hierdoor zitten er nog steeds ten onrechte kwetsbare mensen maanden in deze ‘tijdelijke’ opvangvorm. Op veel plekken worden gezinnen in de crisisnoodopvang geplaatst, terwijl de crisisnoodopvang voor deze groep niet geschikt is.
Extra belasting op zorgverleners
De zorgverleners op de crisisnoodopvanglocaties waarschuwen dat door het ontbreken van gedegen medische screening zorgbehoeftes niet op tijd worden gesignaleerd. Dat leidt tot het risico dat mensen uit beeld raken. Verwijzingen voor specialistische zorg en medische overplaatsingen van crisisnoodopvang naar een asielzoekerscentrum verlopen niet altijd goed. Hierdoor krijgen mensen niet tijdig de benodigde zorg en kan de gezondheid van mensen verslechteren. Dit is niet alleen risicovol voor de patiënt, maar is ook een extra belasting van de zorgverleners op de opvanglocaties.
Zorg verlenen onder moeilijke omstandigheden
De zorgverleners rond de crisisnoodopvang worden zwaar op de proef gesteld. Net als veel locatiepersoneel zetten zij zich met hart en ziel in enige toegang tot zorg te bieden, terwijl tegelijkertijd de crisisnoodopvang als opvangvorm de gezondheid van bewoners ondermijnt. Zorgverleners doen wat ze kunnen, maar werken onder moeilijke omstandigheden. Zij ervaren regelmatig onduidelijkheid over welke zorg ze wel en niet kunnen bieden.
Ik heb het gevoel dat werken als zorgverlener in een systeem dat ziek maakt, dweilen met de kraan open is. Iedereen doet zijn best, maar de perspectieven die mensen hebben, bepalen hun gezondheid voor een groot deel.
Arts
Recht op zorg
Bewoners in crisisnoodopvanglocaties hebben recht op volledige eerstelijnszorg en dezelfde toegang-, kwaliteit – en continuïteit van zorg die andere nieuwkomers in Nederland hebben. Daar is op dit moment geen sprake van. Hoewel de crisisnoodopvang tijdelijk is, moet de zorg worden verbeterd worden en er moet meer duidelijkheid komen over minimale eisen waaraan die opvang tenminste moet voldoen. Zorg- en hulpverleners moeten de benodigde handvatten krijgen om goede zorg te leveren, zo stellen de onderzoekers. Ze pleiten onder meer voor toegang tot elektronische patiëntendossiers, trainingen in het werken met de doelgroep, tolkenvoorzieningen en goed uitgeruste spreekkamers.
‘Ik doe het met volle overtuiging om te blijven pushen, om een beetje die luis in die pels te zijn van misschien andere partijen, om te pleiten voor meer voorzieningen en ook om die kant te laten zien. Dat doe ik wel met passie en toewijding. En ik probeer me dan niet te veel te laten ontmoedigen als het dan niet lukt.’
Locatiemanager