Lezing door Paul van Geest over Gemeenschappelijke Waarden en Gezondheidsverschillen
Prof. dr. Paul van Geest, hoogleraar Economie en Theologie aan de Erasmus Universiteit, benadrukt in zijn lezing het belang van een rijker mensbeeld dat verder reikt dan het rationele denken. Mensen zijn relationele wezens met een fundamentele behoefte aan respect en betekenis. Beleid wordt gevormd door impliciete mensbeelden en waarden, en het expliciet maken hiervan helpt bij het realiseren van maatschappelijke transities. Hoe kan waardegedreven werken bijdragen aan kansengelijkheid in een tijd van bezuinigingen en een cultuur van audit en compliance?
Van Geest geeft vier aandachtspunten mee om mensgerichtheid in het handelen te bevorderen:
- Meer mensgerichte omgang
De manier waarop wij elkaar zien in het publieke domein wordt sterk beïnvloed door het idee van de ‘homo economicus’, waarbij de mens als rationeel en autonoom wordt beschouwd. Dit beeld negeert echter gevoelens en de complexiteit van menselijke keuzes. Een mens komt het best tot zijn recht wanneer er ruimte is voor bezinning. Van Geest benadrukt de noodzaak om stil te staan voordat men handelt: handel niet uit ego, maar vanuit de intentie om het goede te doen. Het adagium “ora et labora” (bid/bezin en werk) is hier toepasselijk. - Belang van relationeel handelen
Een transactie betekent dat iets wordt gegeven in ruil voor iets anders, zoals bij commerciële overeenkomsten. Transacties zijn op zichzelf niet slecht, maar wanneer alle menselijke interacties transactioneel worden, verdwijnt de waarde van nabijheid en empathie. Nabijheid biedt inzicht in de behoeften en omstandigheden van anderen en draagt bij aan effectieve en menselijke hulpverlening. Dit vereist zowel structurele ruimte in beleid als een bewuste keuze van professionals om relationeel te handelen. - De keerzijde van meritocratisch denken
De hedendaagse samenleving is sterk gebaseerd op meritocratie: het idee dat succes en status het resultaat zijn van individuele verdienste. Dit leidt echter tot een vertekend zelfbeeld, waarbij men zichzelf als onmisbaar beschouwt. Van Geest verwijst naar Paulus, die stelt: er is niets dat ik niet ontvangen heb (je krijgt veel mee vanuit de omgeving waarin je opgroeit). Door deze gedachte te omarmen, ontstaat meer zorg voor de omgeving en wordt kansenongelijkheid verminderd. - Werken vanuit vertrouwen
Econoom Bart Nooteboom stelt dat vertrouwen in geen enkel economisch model is meegenomen, terwijl het essentieel is voor menselijke interactie en samenwerking. Fouten door banken worden toegerekend aan verkeerde modellen, zonder eigen verantwoordelijkheid te erkennen. Dit vergroot wantrouwen en leidt tot een samenleving waarin iedereen vooral zijn eigen risico’s probeert af te dekken. Wanneer mensen niet in elkaar geloven, ontstaat een stagnatie in relaties en samenwerking. Voor leiders en beleidsmakers is het cruciaal om oprecht te luisteren en zich kwetsbaar op te stellen.
Conclusie
Van Geest roept op tot reflectie over hoe mensbeelden en waarden ons handelen beïnvloeden. Het ontwikkelen van een mensgerichte omgang vraagt om bewuste keuzes: ruimte geven aan bezinning, relationele interacties bevorderen, meritocratisch denken relativeren en vertrouwen herstellen. Dit is cruciaal om beleid en samenleving inclusiever en rechtvaardiger te maken. Door deze waarden expliciet te maken, kan men beter inspelen op maatschappelijke uitdagingen en transities.
Workshops waardegedreven werken
Pharos ontwikkelt workshops om gemeenten te ondersteunen bij waardegedreven werken aan het bevorderen van gelijke kansen op gezondheid. Heb je belangstelling, neem contact op met strategisch adviseur Irene Lottman, i.lottman@pharos.nl
Doelgroep
Politici, bestuurders, beleidsmakers, studenten en geïnteresseerden
Verslag
Gemeenschappelijke waarden en gezondheidsverschillen