Zuid-Limburg experimenteert met zorgverzekeraar met flexibele geboortezorg
Met optimale kraamzorg zet Zuid-Limburg in op een kansrijke start voor jonge kinderen en (aanstaande) ouders bij gezinnen in een kwetsbare situatie. Door in een regionale proeftuin de eigen bijdrage te vergoeden en langer kraamzorg in te zetten indien nodig. Zo’n project vergt samenwerken, waarbij partijen over de eigen schaduw heen moet durven stappen. Geboortezorg Limburg, zorgverzekeraar CZ en Heerlen, een van de betrokken gemeenten, geven een inkijkje in hun samenwerking.
In 2019 is de regio Zuid-Limburg gestart met de aanpak Kansrijke Start. In diverse netwerkbijeenkomsten maakten professionals uit zowel het medisch als het sociaal domein plannen waarmee de start van Zuid-Limburgse kinderen kon worden verbeterd. “Daar ligt de oorsprong van de proeftuin”, legt Esther Gerrits uit. Ze is directeur van Geboortezorg Limburg, coalitiepartner Kansrijke Start Zuid-Limburg. Deze grootste kraamzorgorganisatie in de regio is uitvoerder van de proeftuin Geboortezorg Flex in Sittard-Geleen en zeven Parkstad-gemeenten, waaronder Heerlen.
Zorgverzekeraar CZ is vanaf het begin partner van de regionale coalitie Kansrijke Start en als grootste verzekeraar in de regio betrokken bij deze proeftuin. “We brengen onze kennis over financiering van zorg in om gezondheid te verbeteren”, zegt inkoper Shireen van den Broek. “We zien een toenemend aantal gezinnen dat kiest voor de minimale afname van kraamzorg. Dit is een zorgwekkende ontwikkeling gezien de grote preventieve kracht van kraamzorg. Door inzet van meer kraamzorg willen we de zelfredzaamheid van jonge gezinnen in een kwetsbare situatie vergroten en hopen we de gezondheidskans vanaf de start te kunnen verhogen.”
Achtergrond en situatie
Heerlens wethouder Jeugd Jordy Clemens legt uit waar het om draait: “Een baby kiest niet waar zijn wieg staat. Maar dat maakt wel verschil voor zijn ontwikkeling en gezondheid. We weten dat kinderen die in deze regio geboren worden, vanaf de start een grotere kans op gezondheids- en participatieachterstand hebben ten opzichte van de rest van Nederland.” Zuid-Limburg kampt al jaren met meer te vroeg geboren kinderen en kinderen met een te laag geboortegewicht, meer (school)uitval, meer specialistische en jeugdzorg en met hoge zorgkosten.
Hij verwoordt gepassioneerd de urgentie: “Als je de impact daarvan kent op iemands leven en de samenleving, dan voel je de plicht om die ontwikkeling te keren. En als je vervolgens beseft dat dat kan, dan moet je ook het lef hebben om over je eigen schaduw heen die extra stap te zetten. Complimenten voor CZ, die in de proeftuin met het oog op de volgende generatie verder durfde te kijken dan de zorgverzekeringswet.” De wethouder is overtuigd dat een wezenlijke verandering in de jarenlange hardnekkige gezondheidsachterstanden in Zuid-Limburg alleen met een domein overstijgende aanpak mogelijk is. “Onze rol daarbij is die van verbinder, om met de juiste partners doelen te realiseren.”
Verzuiling omzeilen
“Onze analyses van cijfers uit de regio onderbouwen het signaal van Geboortezorg Limburg dat de afname van kraamzorg beperkt is”, zegt Shireen van CZ. In netwerkbijeenkomsten met de regionale coalitie Kansrijke Start constateerden partijen dat minder gebruik van kraamzorg dan wettelijk mogelijk óf nodig is voor moeders en gezinnen in een kwetsbare positie, een reden is tot actie. Dat leidde tot de ontwikkeling van een plan voor een proeftuin met laagdrempelige en flexibele ondersteuning door kraamverzorgenden. Initiatieven als deze stranden echter vaak op de verzuilde financiering. Shireen: “We stelden onszelf de vraag: als wij dit ook willen, wat kunnen we dan bijdragen?” Esther knikt: “De vraag werd: hoe kunnen we die verzuiling omzeilen? Nou, door elkaar kritisch te blijven bevragen en tegelijk onze gezamenlijke doel en wil voor ogen te houden.” De wethouder herinnert zich dit ‘toffe moment: We zeiden tegen elkaar: als we dit allemaal graag willen, laten we het dan dóen.
“We hebben met veel mensen en partijen gesproken”, vertelt Esther over het proces om tot een gezamenlijk plan van aanpak te komen. “Om steeds scherper te krijgen hoe we gezinnen in een kwetsbare positie de juiste kraamzorgondersteuning willen bieden en de effecten daarvan kunnen onderzoeken.” Shireen: “Die voorbereiding vergt veel tijd en menskracht. Een gezamenlijk en gedegen uitgewerkt projectplan maakt die extra stap zetten makkelijker. De focus van een zorgverzekeraar ligt doorgaans op financiering binnen de zorgverzekeringswet. Nu kijken we breder naar niet alleen minder gebruik van verzekerde zorg en kosten, maar ook naar opbrengsten op het sociale domein.”
Investeren en leren
“Door onder meer de financiering voor aanvullende kraamzorg door gemeenten na de wettelijke periode van acht tot tien dagen te verbinden met die van de zorgverzekeraar voor het laten vervallen van de eigen bijdrage, kunnen we in deze proeftuin gezamenlijk op zoek naar een doorbraak”, zegt Esther enthousiast en met vertrouwen. Shireen: “Nog niet eerder is zo’n groot onderzoek gedaan naar het effect van het schrappen van de wettelijke eigen bijdrage voor kraamzorg. Ik ben benieuwd wat het oplevert.”
Alle deelnemende partijen investeren in de proeftuin. Gemeenten en CZ dragen bij aan de scholingskosten voor kraamverzorgenden. Daarnaast is er een sterke samenwerking tussen verloskundigen, jeugdgezondheidszorg en kraamzorg. Ook andere professionals uit zowel het medisch als sociaal domein (kinderartsen en jeugdconsulenten), worden bij de proeftuin betrokken en kunnen gezinnen aanmelden wanneer Geboortezorg Flex passende ondersteuning kan bieden. De binding tussen het sociale en medische domein in de regio is sterk.
Borging en verwachting
Geboortezorg Flex is geen losstaand project, benadrukt Esther, maar ingebed in het actieprogramma Kansrijke Start in Zuid-Limburg en onderdeel van het regionale programma Trendbreuk om gezondheidsachterstanden in de regio ten opzichte van de rest van Nederland in te lopen. De afdeling Kennis en Innovatie van de GGD Zuid-Limburg onderzoekt de effecten van de proeftuin om te weten wat echt werkt en een duurzaam resultaat oplevert. Als dat meer kraamzorg bij gezinnen in een kwetsbare positie is, dan is dat volgens de wethouder een succes voor de korte termijn. “Of dat tot minder uitval en gezonder opgroeien leidt, zien we pas op de langere termijn. Onze inzet is dat het totaal aan beleidsmaatregelen tot een trendbreuk leidt en over tien, twintig jaar uitmondt in een kansrijke hier geboren generatie.”
Tips
- Vind partners die verder durven kijken dan de korte termijn en het eigen belang. Dat vergt geloof en lef. Ook omdat je moet uitleggen dat je investeert in een toekomstig gezondheidsresultaat, dat niet direct zichtbaar is en niet jaarlijks is af te rekenen.
- Start met een gezamenlijke droom en onderbouw die met cijfers.
- Formuleer een gezamenlijke ambitie, waarbij elke partij een belang heeft om die extra stap te zetten.
- Redeneer van daaruit terug naar wat je als partij kunt bijdragen.
- Draag die ambitie uit, zodat andere lokale of regionale organisaties daarop kunnen aanhaken.
- Steek de uitvoering zo praktisch mogelijk in: bijsturen in een experiment mag. Je weet niet wat je gaandeweg tegenkomt.
- Werk de aanpak en opzet gezamenlijkheid uit in een gedegen projectplan. Dat biedt partijen duidelijkheid en zorgt voor vertrouwen.