Bij wie gebruik ik de terugvraagmethode?

Bij iedereen! Bij mensen met een opleiding tot mbo-niveau-2 of de Nederlandse taal niet goed beheersen is eenvoudige communicatie extra belangrijk. De terugvraagmethode helpt je om er zeker van te zijn dat jouw uitleg echt eenvoudig genoeg was en bovendien goed wordt onthouden.

Waarom is de terugvraagmethode goed voor iedereen? Omdat iedereen bij stress of bij slecht-nieuwsgesprekken baat heeft bij duidelijke taal. De sociale situatie van de patiënt, diens context, speelt dus ook mee. Patiënten focussen zich bij een slecht-nieuwsgesprek op de diagnose. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat bij patiënten met kanker tot 80% niet wordt onthouden na het horen van de diagnose (Jansen, 2009).

Onderzoeken naar effecten

Hoewel de methode dus voor iedereen behulpzaam is, blijkt het extra voordeel te hebben voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Uit onderzoek van Porter (2016) bleek namelijk dat zij minder vaak de correcte en volledige informatie herhaalden dan mensen met betere gezondheidsvaardigheden.

Uit onderzoek blijkt dat zorgverleners die de terugvraagmethode gebruiken, de methode aanbevelen (Murugesu et. al, 2018). Lees meer in ‘Beter omgaan met beperkte gezondheidsvaardigheden in de curatieve zorg’.

Een literatuurstudie uitgevoerd door geneeskundestudenten van het Erasmus MC leverde een groot aantal artikelen op waarin de effecten van de terugvraagmethode onderzocht zijn:

• Onderzoek toonde ook dat de terugvraagmethode het begrip van instructies vergroot bij ontslag van de spoedeisende hulp (Griffey et. al, 2015)
• Bij chronische ziekten helpt de methode bij het vergroten van de ziekte-specifieke kennis, therapietrouw en eigen-effectiviteit (Dinh et al, 2016)
• Mahajan (2020), patiënten op de SEH: herinnering en begrip van besproken onderwerpen vergroot
• Zabolypour (2020), patiënten met essentiële hypertensie: hogere therapietrouw
• Nas (2020), patiënten met diabetes mellitus-II: significant meer kennis over diabetes
• Peter (2015), patiënten met hartfalen: 12% minder heropnames; kortere opnameduur bij heropname
• Hong (2019), patiënten met diverse chronische aandoeningen: statistisch significant minder opnames en heropnames
• Howie-Esquivel (2014), Spaanssprekende patiënten met hartfalen en beperkte gezondheidsvaardigheden: meer kennis over hartfalen

Hoe kan ik de terugvraagmethode toepassen in mijn werk?

• Bedenk van tevoren met welke zin je aan de patiënten gaat vragen om de informatie te herhalen. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Kunt u mij in eigen woorden vertellen wat we hebben afgesproken?’
• Probeer de terugvraagmethode eerst eens bij de eerste patiënt van elke dag. Zodra je de methode onder de knie hebt kun je het bij iedereen gebruiken.
• Als je door middel van de terugvraagmethode ziet dat een patiënt iets niet begrepen heeft, leg het dan nog een keer uit maar op een andere manier dan de eerste keer.
• Door vaak te oefenen zal de methode deel van je routine worden, zonder dat dit het consult verlengt of ongemakkelijk overkomt.
• Wacht niet tot het einde van het consult om de terugvraagmethode toe te passen, maar doe dit al in de loop van het consult of aan het begin. In dat laatste geval zeg je: ‘wat heeft de dokter al verteld?’. Dat geeft al veel informatie over wat er onthouden is. Daarna kun je gericht ingaan op belangrijke dingen die nog ontbreken of verkeerd onthouden zijn.
• Pas de methode eventueel op meerdere momenten toe.
• Gebruik ook de “show-me” methode om na te gaan of je een bepaalde handeling goed hebt uitgelegd, bijvoorbeeld het gebruik van (inhalatie)medicatie. Hierbij doe je het eerst voor, daarna laat je het de patiënt nadoen. Veel patiënten kunnen het wel goed uitleggen, zodat het lijkt alsof ze het begrijpen, maar nemen in praktijk de medicijnen niet correct in.
• Schrijf de belangrijkste informatie kort op zodat patiënten zich de instructies beter kunnen herinneren als ze thuis zijn.

(Uit: Health Literacy Universal Precautions Toolkit, AHRQ)

Gebruik ook het stappenplan