Betere arbeidskansen en een gelukkige toekomst voor haar gezin. Met die hoop kwam de Poolse arbeidsmigrant Aleksandra Wajszczuk (38) tien jaar geleden naar het Brabantse Sint-Oedenrode. Maar de wirwar van Nederlandse (zorg)systemen, slechte ervaringen met uitzendbureaus en een dochter die niet goed kon aarden, maakten de weg om te wennen lang en hobbelig.

Geen toekomst in Polen

Aleksandra: “In Polen was er voor mijn man en mij weinig kans op werk en was het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Mijn man besloot daarom een jaar in Nederland te gaan werken om geld te verdienen. Na dat jaar vroeg hij mij ook naar Nederland te komen om te werken. Ik wilde Polen niet achter me laten, omdat ik daar mijn leven had opgebouwd en Polen was mijn thuis. Ik wilde helemaal niet emigreren. Maar tegelijkertijd zag ik in dat we in Polen geen toekomst zouden hebben. Dus ik besloot toch te gaan. Tijdelijk, dacht ik toen.”

Arbeidsmigranten zijn belangrijk voor Nederland

Arbeidsmigranten leveren een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie. Omdat de vergrijzing toeneemt, wordt de behoefte aan arbeidsmigranten steeds groter. In Nederland wonen en werken ruim 375.000 arbeidsmigranten afkomstig uit Midden- en Oost-Europese landen. De meesten (73%) komen net als Aleksandra uit Polen.

Huisvesting zoeken

Aleksandra vestigde zich tien jaar geleden met haar man en tweejarige dochtertje in Brabant. Daar kreeg ze al snel nog een kind, een zoon. Maar zoals voor veel arbeidsmigranten geldt, ging de zoektocht naar een geschikt huis niet makkelijk. “In het begin kregen we huizen toegewezen waar gaten in de kozijnen zaten en de winters erg koud waren. Pas na vijf jaar kregen we via het werk van mijn man een goede woning toegewezen.”

Nederlands leren was noodzakelijk

Het gezin was blij om weer bij elkaar te zijn, maar Aleksandra had moeite om haar weg te vinden in Nederland. Aleksandra: “Er was geen begeleiding of informatiepakket in het Pools of Engels beschikbaar over hoe alles in Nederland geregeld is. Dat moest ik allemaal zelf uitzoeken. Hoewel we allebei goed Engels spraken, was het lastig om contact te leggen met zorgverzekeraars of de Belastingdienst. Nederlands leren was heel belangrijk om goed geholpen te worden door de instanties. En als je net nieuw bent, brengt dat heel veel stress met zich mee.”

Stress en de gezondheid van arbeidsmigranten

Die stress kan ongemerkt veel invloed hebben op iemands gezondheid; mensen met stress worden sneller ziek of krijgen te maken met psychische problemen. Arbeidsmigranten zijn extra gevoelig voor chronische stress, vanwege een hoge werkdruk, een laag en onzeker inkomen, en slechte en onzekere woonomstandigheden.

Werken via een uitzendbureau

Aleksandra vond werk via een uitzendbureau, bij een bedrijf waar ze lange dagen maakte. “Soms moest ik om vier uur ’s ochtends uit bed en kwam ik pas om acht uur ’s avonds weer thuis. Bij een andere werkgever werkte ik de hele nacht door en zorgde ik overdag voor mijn kinderen. Dat was erg zwaar, maar voor arbeidsmigranten was er weinig andere keus. Het was graag of niet volgens de uitzendbureaus, dus je deed het gewoon. Je wilt tenslotte graag werken.”

Lange dagen maken

De lange dagen hadden een slechte invloed op haar gezondheid, maar de uitzendbureaus hadden daar weinig oog voor. Als Aleksandra zich ziek meldde, werd ze onder druk gezet door het uitzendbureau. “Ik meldde me niet vaak ziek, maar toen ik een keer migraine had en me wel af moést melden, geloofde het uitzendbureau me niet. ‘Je wilt zeker niet werken’, zeiden ze. En: ‘voor jou hebben we tien anderen’. Later werd je gewoon niet meer ingepland, omdat ze niet tevreden met je waren. Daarom ben ik uiteindelijk maar gestopt om voor uitzendbureaus te werken.”

Kinderen van arbeidsmigranten zijn extra kwetsbaar

Kinderen van arbeidsmigranten zijn vanwege de nieuwe situatie en de woon- en werkomstandigheden van hun ouders vaak extra kwetsbaar. Dat kan voor problemen zorgen in hun (sociaal-emotionele) ontwikkeling of gezondheid. Tijdige signalering van deze problemen is daarom essentieel. Ook Aleksandra’s dochter kreeg moeite met wennen op school en dat bracht de nodige zorgen met zich mee.

Veel gepest

“In de beginperiode moest mijn dochter veel huilen. Toen ze eenmaal naar de peuterschool mocht, heeft ze een jaar lang geen woord gezegd tegen andere kinderen en de juffen. Ze was erg stil en bang en op school en ze heeft zich lang anders gevoeld dan andere kinderen. Dat maakte haar een makkelijk slachtoffer om te pesten. Met de hulp van een kindercoach is het uiteindelijk goed gekomen, maar het was lastig om haar zo te zien.”

Poolse community in Nederland

Inmiddels is het gezin van Aleksandra gewend in Nederland. Ze willen niet meer terug naar Polen. Aleksandra: “De overgang was moeilijk, maar we missen Polen niet meer. Hier is goede zorg en de mensen zijn veel meer open. Ook het onderwijs is beter. Kinderen mogen lekker veel spelen in plaats van alleen maar leren. We zijn dankbaar dat we hier ons leven mochten opbouwen”

Themafeestjes om elkaar te leren kennen

Om Poolse gezinnen bij elkaar te brengen, organiseerde Aleksandra samen met haar man verschillende bijeenkomsten en evenementen. “We organiseerden themafeestjes met bijvoorbeeld Sinterklaas of Halloween, zodat Poolse gezinnen elkaar leerden kennen en meer met elkaar op konden trekken. Ook waren de evenementen belangrijk om contact te leggen met mensen die hulp nodig hadden met de Nederlandse systemen of taalproblemen hadden. Daar hielpen wij graag bij.”

Toekomst als sleutelpersoon

Aleksandra werkt nu als schoonmaakster. En als vrijwillig sleutelpersoon helpt ze Poolse arbeidsmigranten op weg binnen de gemeente Meierijstad. “Door mijn eigen ervaring wil ik graag anderen helpen met alle regels en kleine lettertjes van de Nederlandse systemen. Poolse mensen vinden het lastig om open te zijn over bepaalde angsten, (psychische) gezondheidsklachten of taalproblemen. Ik spreek Pools, dus ik begrijp hen. Dat maakt de drempel om hulp te vragen voor hen een stuk lager.”

Een informatiepakket voor arbeidsmigranten

Aleksandra hoopt zelf vooral dat Poolse arbeidsmigranten in de toekomst anders verwelkomd worden door Nederland. “Elke immigrant die zich bij de gemeente inschrijft zou een informatiepakket over alle regeltjes in Nederland moeten krijgen. Niet in het Nederlands, maar in het Pools of Engels. En geef eens een welkomstfeestje voor hen, zodat ze zich direct thuis en gezien voelen.”