Álle mensen zijn meer dan hun ziekte, ook oudere migranten met dementie. De komende jaren wordt een flinke stijging verwacht van het aantal migrantenouderen met dementie. In de niet-pluis-fase is goede informatie over dementie, hoe je dementie kunt herkennen en tot wie je je kunt richten belangrijk. Veel van deze informatie is echter nog erg talig en bereikt de oudere migranten niet. Veel oudere migranten kennen de ziekte en de ondersteuningsmogelijkheden onvoldoende. Geheugenpoliklinieken en huisartspraktijken zijn nog onvoldoende voorbereid op deze nieuwe patiëntenstroom waardoor er problemen zijn rondom diagnostiek. Er is mede hierdoor een grote onderdiagnose. En ook na de diagnose is de zorg nog onvoldoende in staat migranten met dementie en hun mantelzorgers te bereiken en ondersteunen. Veel mantelzorgers van migranten met dementie zijn tevens overbelast.

Met de training ‘Sleutelpersonen dementie bij migranten’ hebben migranten en hun mantelzorgers beter toegang tot informatie over dementie en (preventief) dementieaanbod, bereikt de gemeente deze ouderen en hun mantelzorgers beter en kunnen zorg- en welzijnsorganisaties hun aanbod beter afstemmen op de behoeften van migranten met dementie en hun mantelzorgers.

Met de training worden mensen uit de doelgroepen opgeleid tot sleutelpersoon. De sleutelpersonen zijn voorlichter, bemiddelaar, adviseur en verkenner voor migranten met (kans op) dementie en hun mantelzorgers én voor zorgprofessionals/zorgorganisaties en de gemeente. De sleutelpersoon heeft daarmee een brugfunctie. Sleutelpersonen komen uit bijvoorbeeld de Marokkaans-Nederlandse en Turks-Nederlandse gemeenschappen, maar ook uit andere gemeenschappen zoals de Chinees-Nederlandse.

Voortraject

Niet alleen gemeenten, maar ook zorg- en welzijnsorganisaties kunnen deze training aanvragen. Bij voorkeur werkt een gemeente samen met zo’n organisatie. In het voortraject vindt overleg plaats met Pharos om de gezamenlijke stip op de horizon te formuleren.

Voorbeeld van een geformuleerde stip op de horizon:

Pharos is het landelijk expertisecentrum gezondheidsverschillen. Het is onze missie om grote gezondheidsverschillen terug te dringen. Ons uitgangspunt daarbij is: ‘Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen in Nederland’. Binnen het programma Ouderen en gezondheid stimuleren we professionals en organisaties om passende vormen van zorg, wonen en ondersteuning in de wijk te bieden die aansluiten bij de leefwereld en mogelijkheden van ouderen met een lage sociaal-economische status (ses) en/of een migrantenachtergrond.

De meerwaarde van sleutelpersonen wordt in verschillende onderzoeken onderschreven. Een onlangs verschenen studie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) naar ‘intercultural mediators’ in de gezondheidszorg in Europa concludeert dat zij succesvol zijn in het overbruggen van taal- en cultuurverschillen. Ze lijken onmisbaar bij het bieden van kwaliteitszorg aan mensen met een andere culturele achtergrond. Pharos begon in 2016 met het opleiden van sleutelpersonen. Daarbij is veel ervaring opgedaan met sleutelpersonen voor statushouders. Inmiddels zijn er ruim 150 sleutelpersonen werkzaam in Nederland.

Plan van aanpak

Het doel van de training is om te bereiken dat migranten en hun mantelzorgers beter toegang hebben tot informatie over dementie en (preventief) dementieaanbod, dat de gemeente deze ouderen en hun mantelzorgers beter bereikt en dat zorg- en welzijnsorganisaties hun aanbod beter kunnen afstemmen op de behoeften van migranten met dementie en hun mantelzorgers. Door de inzet van sleutelpersonen kan hieraan voldaan worden. Om dit doel te bereiken is er het volgende plan van aanpak, waarbij de verschillende taken opgepakt kunnen worden door gemeente, zorg- en welzijnsaanbieders en Pharos.

Werving

Niet iedereen is geschikt om de training voor sleutelpersonen te doorlopen. We zoeken mensen die zowel de Nederlandse als de Turkse, Marokkaanse (Berbers/Arabisch), Somalische of Vietnamese taal spreken en affiniteit hebben met ouderen, met mantelzorg en met uitleg geven over dementie. Ook moeten ze hun ervaring, kennis en enthousiasme willen inzetten om bij te dragen aan de gezondheid, welzijn en participatie van oudere migranten en hun mantelzorgers. Het is belangrijk dat de werving lokaal plaatsvindt. De gemeente of betrokken zorg- of welzijnsorganisaties kunnen de werving van de sleutelpersonen op zich nemen. Pharos kan op basis van ervaring in het werven van sleutelpersonen voor de gezondheid van statushouders advies geven.

De rol van de gemeente in het dementie- en mantelzorgondersteuningsaanbod in de gemeente

• De rol van de betrokken partij in de gemeente
• De rollen, taken en verantwoordelijkheden van de sleutelpersoon
• Oudere migranten en hun mantelzorgers
• Dementie, mogelijkheden en dementieaanbod verder in de gemeente

Leerdoelen

Sleutelpersonen worden opgeleid om in samenwerking met professionals van de betrokken partij met kennis van dementie, een welzijnsorganisatie of de gemeente zelf een bijdrage te leveren aan de gezondheid, welzijn en participatie van migranten met dementie en hun mantelzorgers. Zij hebben voldoende kennis van (preventie van) dementie, de dementiezorg en ondersteuning en over mantelzorgondersteuning om een brug te kunnen slaan tussen migranten met dementie en hun mantelzorgers en instellingen. Zij bieden voorlichting, kunnen bemiddelen, geven advies en kunnen verkennen.

• Voorlichten: Sleutelpersonen geven samen met (zorg)professionals voorlichting over (preventie van) dementie, mogelijkheden en dementieaanbod.
• Bemiddelen: De rol van bemiddelaar is heel breed. Door hun laagdrempelige contacten met oudere migranten en hun mantelzorgers, worden zij vaak benaderd om mee te gaan naar huisartsen of specialisten in het ziekenhuis. Er zijn hierdoor minder misverstanden. Migranten met dementie en hun mantelzorgers begrijpen beter wat er staat te gebeuren in het geval van behandelingen, medicijnen en zorgkosten.
• Verkennen: Door de contacten die sleutelpersonen onderhouden met hun achterban, horen zij over problemen die leven in de groep. Zij komen op plaatsen waar oudere migranten en hun mantelzorgers zijn, bijvoorbeeld een schoolplein, moskee, kerk, buurtcentrum, zorgcafé en ontmoetingscentrum voor vluchtelingen.
• Adviseren: Sleutelpersonen worden in veel gemeenten ingezet als adviseur en ervaringsdeskundige en kunnen dat ook doen voor zorgorganisaties en andere betrokkenen. Zij schuiven aan bij overleggen. Het advies varieert van hoe de doelgroep te bereiken tot advies over interculturele communicatie en gebruiken en gewoonten in de herkomstlanden.

Trainers

Eén centrale trainer en een tweede trainer vanuit Pharos geven de training samen met diverse gasttrainers/experts (uit de eigen regio) op inhoudelijke thema’s. (In de prijsopgave zijn de kosten zonder een co-trainer vanuit betrokken partij opgenomen.)

Datum, tijd en spreiding

In nader overleg vast te stellen. De training duurt per dag één dagdeel, bijvoorbeeld van 10:00 tot 16:00 uur. De spreiding kan in overleg worden aangepast, maar we raden aan om twee weken tussen de trainingsdagen te hebben.

Borgingsplan

Belangrijk is dat sleutelpersonen worden ingebed bij een organisatie, bij voorkeur de gemeente of een welzijnsorganisatie, waar zij een aanspreekpunt hebben en een (vrijwilligers)contract. Dit is aan de gemeente. Afspraken over onkostenvergoeding en inzetbare uren worden in een (vrijwilligers)contract geregeld.
In deze infosheet staan voorbeelden beschreven van sleutelpersonen die zijn ingebed bij de GGD of bij een welzijnsorganisatie: https://www.pharos.nl/kennisbank/infosheet-sleutelpersonen-gezondheid-statushouders/.
Op onze website staan ook voorbeeldcontracten, zie: https://www.pharos.nl/sleutelpersonen/.
Pharos kan op basis van best practices met borging van de functie voor sleutelpersonen advies geven. Bijvoorbeeld voor een constructie waarin een gemeente de inzet van sleutelpersonen financiert en de praktische uitvoer en ondersteuning van de sleutelpersonen belegt bij de welzijnsorganisatie.

Praktische punten

Voor het slagen van de training en de verdere inzet van sleutelpersonen in uw gemeente, is het belangrijk dat de training past bij de lokale situatie. We vragen u daarom om zorg te dragen voor de volgende praktische punten.

• De opdrachtgever draagt zorg voor een prettige en passende ruimte, voor de benodigde apparatuur (laptop met goede geluidsweergave en beamer) en voor de catering tijdens deze training;
• Voor de verdere inhoudelijke afstemming heeft Pharos’ trainer, na akkoord op de offerte, direct contact met de opdrachtgever(s);
• De opdrachtgever neemt de werving van de sleutelpersonen op zich. Een functieprofiel voor sleutelpersonen gezondheid statushouders kan hierbij wellicht helpen en wordt meegestuurd in de bijlage. Pharos kan u een intakeformulier leveren met een suggestie voor vast te leggen informatie over de achtergrond van sleutelpersonen;
• De opdrachtgever maakt afspraken over de begeleiding van de sleutelpersonen met samenwerkende organisaties:
  • Er is een helder aanspreekpunt voor persoonlijke ontwikkeling, professionele ondersteuning maar ook voor praktische zaken;
  • Afspraken over onkostenvergoeding en inzetbare uren worden in een (vrijwilligers)contract geregeld. Pharos heeft op de website een aantal voorbeeldcontracten staan;
• Bij de basistraining krijgen de sleutelpersonen een uitgebreide deelnemersmap met verschillende materialen opgesteld door Pharos in samenwerking met de betrokken partij met kennis van dementie en de gemeente;
• Na verloop van tijd kan Pharos intervisiebijeenkomst(en) voor sleutelpersonen organiseren. Dit kan nader worden bepaald;
• Pharos zorgt voor evaluatie van de training en zal deze terugkoppelen met de opdrachtgever(s);
• Er wordt gewerkt met deelnemersgroepen van 8 tot 12 personen;
• Minimaal twee weken van tevoren levert de opdrachtgever de deelnemerslijst aan via training@pharos.nl. Bij voorkeur in Excel.

Deelnemers ontvangen na afloop een certificaat als bewijs van deelname.

Prijsopgave

Op aanvraag verkrijgbaar.

Contact

Denk je dat deze training aansluit bij je huidige inzet in de gemeente voor oudere migranten met dementie en hun mantelzorgers? We zien in andere trajecten dat professionals hun werk beter kunnen doen door samen te werken met sleutelpersonen. Sleutelpersonen trainen ook de medewerkers van de gemeente en welzijns- en zorgprofessionals over de verschillen tussen het zorgsysteem in Nederland en landen waar oudere migranten vandaan komen. Ze vertellen over veelvoorkomende gezondheidsproblemen bij oudere migranten en hun mantelzorgers en hoe je als professional bepaalde moeilijke onderwerpen toch bespreekbaar kunt maken. Dit helpt professionals om cultuursensitief te werken, om communicatieproblemen te voorkomen en al met al betere dementiezorg en -ondersteuning te verlenen.

Wil je meer weten? Neem gerust contact op.

Dr. Jennifer R. van den Broeke, coördinator Programma Ouderen

J.r.vandenbroeke@pharos.nl, 030 2349800