Infosheet
Terugkeerders
Een aantal factoren beïnvloedt het denken van uitgeprocedeerde asielzoekers over zelfstandige terugkeer, of de acceptatie van gedwongen terugkeer. Zij maken een afweging tussen de mogelijkheden en kansen in het land van herkomst, en die in Nederland. De kans op zelfstandige terugkeer neemt toe naarmate asielzoekers negatiever zijn over het leven in de illegaliteit in Nederland, en naarmate de dreiging toeneemt van detentie en uitzetting. Toch blijkt uit onderzoek dat de factoren in het land van herkomst zwaarder wegen dan die in het gastland. Het gaat hier bij de terugkeerders vooral om aspecten van veiligheid. Ook andere factoren spelen een rol, zoals de mogelijkheden op het gebied van huisvesting, werk, de relatie met familie en vrienden en de toegankelijkheid van sociale en medische voorzieningen.
Relatie gezondheid en terugkeer
Er bestaat een sterk verband tussen ervaren gezondheid en een eventuele terugkeerintentie. Asielzoekers zonder fysieke of psychische gezondheidsproblemen hebben een positiever oordeel over terugkeer en de maatschappelijke omstandigheden in het land van herkomst. Daarnaast lijkt gezondheid bij te dragen aan het (zelf)vertrouwen dat men terugkeer tot een succes kan maken. De gezondheid en het welbevinden van de terugkeerders, hebben dan ook directe invloed op het vermogen een nieuw bestaan op te bouwen in het herkomstland.
Er zijn ook aanwijzingen dat gezondheidsklachten juist kunnen bijdragen aan het besluit tot terugkeer. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen die hun klachten wijten aan de slechte omstandigheden in de opvang of aan heimwee. Zij denken dat hun klachten verdwijnen als ze terug zijn in een vertrouwde omgeving.
Belemmering terugkeer
Toch blijkt uit de meeste onderzoeken dat medische klachten juist een belemmering vormen voor terugkeer. Een vaak genoemde verklaring is dat de medische voorzieningen in het land van herkomst over het algemeen slechter of minder toegankelijk zijn dan in Nederland. Ook is het aannemelijk dat mensen met gezondheidsklachten minder goed in staat zijn zich te informeren over terugkeermogelijkheden. Een andere verklaring is dat mensen met gezondheidsklachten hun familieleden in het land van herkomst niet willen belasten met hun ziekte en de bijkomende medische kosten. En voor mensen die geen netwerk meer hebben in het land van herkomst, is terugkeer met gezondheidsklachten helemaal een onzekere stap. Een zieke asielzoeker hoeft niet terug te keren naar zijn land van herkomst als daar geen adequate medische behandeling beschikbaar is.
Om terugkeerders en hun begeleiders te ondersteunen, zijn in de afgelopen jaren verschillende methodieken ontworpen.
Terugkeermethodieken
Bewogen Terugkeer
Methodiek voor psychosociale begeleiding van (ex)asielzoekers en ongedocumenteerden, Pharos (2e druk 2017).
Bewogen Terugkeer is een praktische methodiek gericht op terugkeerders én begeleiders. Hiermee en met de bijbehorende trainingen zijn begeleiders beter in staat om ondersteuning te bieden bij het voorbereiden van terugkeer. Dit boek is in een tweede druk beschikbaar. De eerste druk uit 2011 is ook in het Engels beschikbaar, onder de titel Facing return.
Returning with a health condition – A toolkit for counselling migrants with health concerns
Janet Rodenburg & Evert Bloemen, Pharos (2014).
Samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) hebben wij een toolkit ontwikkeld om de vrijwillige terugkeer van migranten met gezondheidsproblemen te faciliteren. Het biedt ‘return counselors’ kennis aan over veelvoorkomende (chronische) ziekten en behandelingsmogelijkheden. Er wordt ook ingegaan op beperkingen die deze ziekten of handicaps met zich meebrengen, en hoe deze het terugkeer- en re-integratieproces beïnvloeden. Daarnaast bevat het document praktische instrumenten en communicatietips om belemmeringen én mogelijkheden in kaart te brengen samen met de terugkeerder.
Safe Future
M. Mulders, Federatie Opvang (2014).
De methodiek Safe Future is bedoeld voor hulpverleners die werken met buitenlandse slachtoffers van mensenhandel en huiselijk geweld, die nog in onzekerheid verkeren of ze in Nederland kunnen blijven. De methodiek is gericht op het bespreekbaar maken van toekomstopties en begeleiding bij terugkeer en re-integratie van cliënten die teruggaan naar hun land van herkomst.
Meer informatie
Gezondheid vluchtelingen, asielzoekers en statushouders
Huisarts-migrant.nl
Huisarts-migrant.nl is een website voor huisartsen en andere zorgverleners met vragen over zorg en gezondheid voor migranten, vluchtelingen en patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden.