Kans op diabetes type 2

De kans op diabetes type 2 is, onder andere, groter als het in de familie voorkomt.^¹ Maar ook als iemand:

• rookt
• chronische stress heeft
• ongezonder eet (veel verzadigd vet, weinig vezels, bewerkt vlees en suikerhoudende dranken)

En bij:

• te weinig lichaamsbeweging
• overgewicht
• ouder worden
• bepaalde etnische groepen
• mannen

Daarnaast komt diabetes type 2 vaker voor bij mensen met een opleiding tot mbo-niveau 2 en/of een migratieachtergrond.² Veel van hen hebben beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat wil zeggen dat ze moeite hebben met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid. Het is van belang dat de diabeteszorg ook goed aansluit op deze groep patiënten met diabetes.

Opleidingsniveau en inkomen

Diabetes type 2 komt in Nederland meer voor bij mensen met een opleiding tot mbo-niveau 2, dan bij mensen met een ander opleidingsniveau.³ Dit geldt ook voor de hart- en vaatziekten die ontstaan ten gevolge van diabetes.⁴ Daarnaast wordt er meer diabetes type 2 gezien bij mensen met laag inkomen.³

De invloed van etnische herkomst

In Nederland hebben mensen met een migratieachtergrond vaker diabetes type 2 dan mensen zonder migratieachtergrond. Ook ontwikkelt diabetes zich op een jongere leeftijd in deze groep. Erfelijkheid speelt hierbij een rol. Mensen met een Surinaams-Hindoestaanse afkomst hebben bijvoorbeeld een hoger vetpercentage waardoor ze bij een lager BMI al diabetes kunnen krijgen, daarnaast komt er vaker overgewicht voor bij deze groepen.

Tot slot kunnen mensen met een migratieachtergrond stress ervaren door de migratie, discriminatie, culturele verschillen, een lage sociaaleconomische status of een taalbarrière. Stress is ook een risicofactor voor diabetes type 2.

Zelfmanagement bij diabetes

Voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden is het niet eenvoudig om eigen regie te nemen over hun gezondheid. Diabetes type 2 is een complexe chronische aandoening die aanspraak doet op veel basisvaardigheden van de patiënt, zoals lezen en rekenen. Patiënten moeten daarnaast inzicht hebben in hun ziekteproces. Maar ook begrijpen welke complicaties of klachten te maken hebben met hun diabetes. Daarnaast moeten ze hier dan ook gerichte actie op ondernemen.^5,6

Andere factoren die een rol spelen bij het zelfmanagement in deze groep zijn:

• Verschillen in leefstijl, zoals weinig bewegen en andere voedingsgewoonten,
• sociale en psychische problemen, en
• leven in armoede, waardoor problemen ontstaan met vervoer naar het ziekenhuis, het regelen van verlof of kinderopvang.

Veel van de in Nederland ontwikkelde interventies voor diabetespatiënten sluiten minder goed aan bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Dit kan verschillende redenen hebben, bijvoorbeeld doordat de interventie gericht is op de cultuur en taal van mensen zonder migratieachtergrond, of omdat het taalniveau niet begrijpelijk genoeg is.

Tips voor eerstelijns zorgverleners

• Veel patiënten hebben moeite met het begrijpen van uitleg: houd informatie kort, gebruik begrijpelijke taal en herhaal. Geef informatie in stapjes.
• Op www.begrijpjelichaam.nl staan vereenvoudigde, maar anatomisch correcte afbeeldingen die je kunt gebruiken bij de uitleg over diabetes.
• Gebruik de terugvraagmethode om te horen of de uitleg begrijpelijk is geweest.
• Als mensen adviezen niet opvolgen, kan dit komen door een te moeilijke uitleg of het niet kunnen lezen van informatie. Gebruik daarom (ook) visueel materiaal (tekeningen, filmpjes).
• Gebruik voorlichtingsmateriaal in de taal die de patiënt het beste begrijpt. Er is via onderstaande websites veel voorlichtingsmateriaal beschikbaar in bijvoorbeeld de Arabische taal.
• Sluit met adviezen aan bij de waarden en de culturele achtergrond van de patiënt. Dit wordt ook wel cultuursensitief werken genoemd. Kijk op deze webpagina voor meer informatie hierover.
• Adviseer actief over (lange) vakanties naar het land van herkomst en de ramadan.

Handboek Diabetes in eenvoudig Nederlands en Arabisch

‘Ik heb diabetes, wat kan ik doen?’ is een praktisch handboek voor mensen met diabetes type 2, met korte teksten in eenvoudig Nederlands, ondersteund met heldere afbeeldingen. Hierbij hoort een handleiding voor zorgprofessionals waarin staat hoe ze dit handboek kunnen inzetten bij hun diabetespatiënten. Dit handboek is ook vertaald in het Arabisch.