Discriminatie in de zorg heeft grote gevolgen voor de kwaliteit van zorg en dus voor de gezondheid van patiënten. Sita Mohabir (28) geeft ervaren discriminatie in de zorg een gezicht en een stem. “Het gaat over de impact van wat ik ervaren heb door hun onbewuste vooroordelen, gevormd op basis van stereotype beeldvorming in deze maatschappij.”

Sita: “Ik lig in het ziekenhuis als een zuster naar mij toekomt. Om mijn verhaal te horen, begrijp ik uit haar vragen. Dit gebeurde in dezelfde week met nog een zuster. Ze reageren verbaasd als ik vertel dat ik een ondernemer ben, zeggen ‘wat goed, hoe doe je dat dan met al je beperkingen?’ Als blijkt dat ik gestudeerd heb: ‘dat had ik niet verwacht’. En als duidelijk wordt dat ik een vriend heb, moet ik ‘echt blij zijn met zo’n vriend, die voor je zorgt’.”

Een jonge vrouw van kleur

“Stel je voor, ik heb dan net een hele zware operatie achter de rug, lig ziek op bed en krijg deze vragen en reacties. Niet vanwege de zorg voor mij, het gaat niet om mij. Maar over mij als persoon en mijn identiteit. Ik ben een jonge vrouw van kleur uit een Nederlands-Surinaams/ Hindoestaanse cultuur met een chronische ziekte en een fysieke beperking. Had ik deze vragen en reacties ook gekregen als ik een oudere witte man was? Ik denk inmiddels van niet.”

Opstapeling

“Dit is slechts één voorbeeld van anders benaderd en behandeld worden, en helaas nog niet het laatste. Na mijn heupoperatie vertelde een assistent-neuroloog me dat het nog wel drie jaar kon duren voor ik weer kon lopen. Ik was op dat moment alleen en in tranen. De orthopeed reageerde vol ongeloof toen ik het haar vertelde: dit had nooit gezegd mogen worden, omdat de neurologische situatie nog niet duidelijk was en al helemaal niet door zijn assistent. Ik voelde me door die neuroloog totaal niet serieus genomen.”

(On)gezien voelen

“Bij de orthopeed ervaar ik geen afstand tussen patiënt en arts/zuster. Ze neemt mij, mijn lichaam en wat ik voel serieus. Ze vraagt wat ik denk als de volgende controle pas over zoveel maanden is, hoe ik me erbij voel of wat volgens mij het beste is. We bespreken de risico’s van wel/niet een nieuwe operatie en beslissen echt samen. Zij heeft de neuroloog aangesproken, die vervolgens zijn excuses heeft aangeboden. Ik heb hem uitgelegd hoe verdrietig en ongezien ik me voelde. Omdat ik van kleur ben, sta ik misschien verder van hem af dan een witte man. Toch is hij hierin nalatig geweest. Ik heb hem mee willen geven na te denken over de impact en gevolgen van zijn onbewuste vooroordelen.”

Zorg mijden

“Ik merk dat ik de zorg nu het liefst mijd, ik zie op tegen nog een operatie. Er is in al die jaren te veel gebeurd, te vaak kreeg ik niet de juiste zorg en zijn er fouten gemaakt. Sinds ik op mijn zeventiende door kanker met de zorg te maken kreeg, had ik vaker het gevoel anders behandeld te worden. Het gaat niet over de intentie van zorgverleners, ik denk niet dat ze altijd bewust discrimineren of racistisch zijn. Het gaat over de impact van wat ik ervaren heb door hun onbewuste vooroordelen, gevormd op basis van stereotype beeldvorming in deze maatschappij. Ik wil niet meer naar het ziekenhuis, tenzij het levensbedreigend is.”

Bewustwording en omgeving

“Nu ik er meer onderzoeken over gelezen heb, weet ik dat onbewuste vooroordelen zo werken. Ik herken het nu sneller, maar het verrast me soms nog steeds. Ik wil mensen van dit mechanisme bewust maken, daarom deel ik mijn ervaring en heb ik er mijn reguliere werk van gemaakt. In de hoop dat het beter wordt. Daarom vul ik ook feedbackformulieren in of stuur ik een klachtenbrief, zoals na mijn opname in het revalidatiecentrum. Daar vergaten ze medicatie en kreeg ik geen hulp bij bijvoorbeeld het aankleden, omdat ze ‘eerst een rapport moest schrijven’. Terwijl mijn witte buurman even later wel geholpen werd. Dan voel je je zo niet belangrijk. Zo’n andere behandeling steekt. Helemaal als je al zo hulpeloos voelt, ik zat daar niet voor niets. Maar ik wilde er zo snel mogelijk weg.”

Reflecteren

“Van de zwarte stagiaire begreep ik dat ze mij ‘die bruine met al die vragen’ noemden. En zij vertelde hoe zij zelf door witte collega’s anders werd benaderd. En ik zag hoe zij uiteindelijk werd weggestuurd terwijl haar collega, een witte stagiaire, fouten bleef maken en dit niet erkend werd door dezelfde begeleiders. De manager reageerde begripvol op mijn klachtenbrief. De zorgmanager zegde toe het medicatieproces aan te passen. Maar ja, is dat genoeg? Ik betwijfel het, zeker zolang het personeel geen afspiegeling is van de cliënten qua diversiteit. Met een excuus en training is het vertrouwen niet hersteld. Dat groeit pas als zorgverleners gespreksvaardigheden oefenen en op hun gedrag reflecteren.”

Een stem

“Ik ben al tien jaar ziek en heb dus al even lang ervaring in de zorg. Daardoor ben ik een mondige patiënt geworden. Het heeft jaren geduurd maar nu ik spreek me uit als ik me niet goed, slecht of ongelijk behandeld voel. Maar er zijn honderdduizend andere patiënten in zorg in Nederland die te ziek zijn en het daarom maar laten, die niet weten hoe ze het moeten verwoorden of die denken dat het zo hoort. Voor al die mensen spreek ik me uit.”