De Gecombineerde Leefstijlinterventie in het kort

• De GLI is een programma van 2 jaar dat mensen met overgewicht of obesitas helpt gezonder te leven
• De GLI wordt aangeboden door gecertificeerde leefstijlcoaches
• De leefstijlcoach helpt deelnemers met gezondere voeding en eetgewoonten, meer bewegen en blijvende gedragsverandering
• Deelname aan een van de negen erkende GLI’s wordt vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekering
• De GLI is het vaakst effectief bij mensen die niet leven in moeilijke omstandigheden
• Er zijn GLI’s die speciaal focussen op mensen in moeilijke omstandigheden
• Bij mensen in moeilijke omstandigheden is een integrale aanpak vaak effectiever

Middelen om in jouw gemeente aan de slag te gaan met de GLI

• Infosheet bereiken en betrekken: praktische handvatten om een interventie, activiteit of beleid te ontwikkelen waarbij je iedereen bereikt en betrekt
• Overzicht van Loket Gezond Leven met erkende GLI-aanbieders per gemeente
• Instrumenten voor het testen op begrijpelijkheid van informatie en voorlichtingsmateriaal
• Waarstaatjegemeente.nl: cijfers tot op wijkniveau over onder meer gezondheid, inkomen en sport
• Pharos-handreiking over belemmeringen die mensen ervaren o.a. op het gebied van zorg en gezond leven
• Publicatie van Pharos met vijf tips voor een effectieve interventie voor iedereen
• Implementatiemodel van healthyLIFE, een samenwerking van zorgverzekeringen, gemeenten en Provincie Limburg
• Zoektool om te zien of jouw gemeente is aangehaakt bij het Volwassenenfonds Sport & Cultuur

Wat is een GLI?

De GLI is een programma dat mensen met overgewicht of obesitas helpt gezonder te leven. Dit programma is te volgen bij gecertificeerde leefstijlcoaches. Dit wordt vergoed vanuit de basisverzekering.

GLI: focus op gezonder eten, meer bewegen en gedragsverandering

De GLI is gericht op gezonder leven. Daarbij ligt de focus op:

• Gezonder eten
• Meer bewegen
• Gedragsverandering

Deelname GLI vergoed voor mensen met obesitas of overgewicht

De GLI is bedoeld voor mensen met obesitas of overgewicht. We spreken van obesitas bij een BMI van 30 of hoger en van overgewicht bij een BMI vanaf 25. Bij mensen met overgewicht moet er ook sprake zijn van een verhoogd risico op hart- en vaatziekten of diabetes type 2, of van artrose of slaapapneu.

Mensen die aan deze voorwaarden voldoen, kunnen een verwijzing krijgen via de huisarts of medisch specialist. Sinds 2019 wordt deelname aan een gecertificeerd GLI-programma voor hen vergoed vanuit de basisverzekering. Het valt niet onder het eigen risico.

Negen erkende GLI’s

Er zijn op dit moment negen erkende GLI’s, die vanuit de basisverzekering worden vergoed:

Fysieke GLI’s:

• BeweegKuur
• SLIMMER
• Cool
• Samen Sportief in Beweging
• X-Fittt GLI
• Keer Diabetes2 Om

Online GLI’s:

• SLIMMER. Powered by Ancora
• Cool-MiGuide
• Keer Diabetes2 Om-GLI-Online

Alleen gecertificeerde leefstijlcoaches mogen een GLI-programma aanbieden. Vaak zijn dit fysiotherapeuten, diëtisten of praktijkondersteuners.

Gecombineerde Leefstijlinterventie: programma van 2 jaar

Een GLI duurt twee jaar. Alle programma’s beginnen met een behandelfase, bestaande uit een aantal individuele afspraken en groepsbijeenkomsten. Daarna volgt de onderhoudsfase met daarin een aantal terugkom- of monitoringsmomenten. Deze fase is vooral gericht op het voorkomen van terugval.

De potentie om gezondheidsverschillen te helpen verkleinen

Mensen in moeilijke omstandigheden hebben grotere kans op een slechtere gezondheid. Ook hebben zij vaker problematisch overgewicht dan mensen die niet leven in moeilijke omstandigheden. De GLI wordt ingezet om problematisch overgewicht te verminderen. Daarmee heeft het de potentie bij te dragen aan het verkleinen van gezondheidsverschillen.

Gecombineerde Leefstijlinterventie vraagt om integrale aanpak

Bij een GLI werken professionals uit verschillende disciplines integraal samen. Denk aan een fysiotherapeut, diëtist, oefentherapeut en sportaanbieders. Als team helpen zij mensen om gezonder te leven en dit ook te blijven doen.

In het leven van mensen in moeilijke omstandigheden spelen vaak meerdere problemen. Door sociale en financiële problemen of gezinsproblemen hebben zij minder aandacht voor hun gezondheid. Met een geïntegreerde aanpak vergroot je de kans op een effectieve interventie.

GLI vaak niet zo effectief bij mensen in moeilijke omstandigheden

De praktijk wijst uit dat de GLI vooral effectief is bij mensen die niet leven in moeilijke omstandigheden. Mensen in moeilijke omstandigheden hebben minder vaak baat bij programma’s zoals een GLI. De programma’s sluiten niet voldoende aan bij hun mogelijkheden en leefwereld en zijn onvoldoende cultuursensitief. Zo zijn materialen bijvoorbeeld te ingewikkeld, of is het sportaanbod te duur of niet geschikt.

Extra ondersteuning vanuit het sociaal domein nodig

Om de GLI ook voor deze mensen effectief te laten zijn, is extra ondersteuning nodig vanuit het sociaal domein. Gezamenlijk en regulier overleg tussen ambtenaren van Volksgezondheid, schuldhulpverlening, het wijk- of gebiedsteam en buurtsportcoaches is daarbij een belangrijke sleutel tot succes.

Zes praktische en strategische hulpmiddelen om de GLI effectief in te zetten

Wie beroepsmatig aan de slag gaat met de GLI kan putten uit een groot aantal praktische en inspirerende middelen om de interventie succesvol te maken.

1. Handreiking met tips voor een effectieve interventie voor iedereen

In deze handreiking van Pharos vind je vijf tips voor een effectieve interventie voor iedereen:

• Tip 1: Betrek de doelgroep in alle fasen van de interventieontwikkeling
• Tip 2: Kijk verder dan het gezondheidsprobleem
• Tip 3: Zorg voor passende communicatie
• Tip 4: Ondersteun het geloof in eigen kunnen
• Tip 5: Haal praktische drempels weg

2. Infosheet Bereiken en Betrekken

Om gezondheidsachterstanden te verkleinen, is het belangrijk om mensen in moeilijke omstandigheden samen te werken. Pharos heeft op basis van kennis en ervaring vier bouwstenen ontwikkeld voor professionals en vrijwilligers die werken in de sectoren zorg, welzijn of gemeente:

1. Verkennen
2. Contact leggen
3. Betrekken
4. Aansluiten

Deze stappen bieden praktische handvatten om een interventie, activiteit of beleid te ontwikkelen waarbij je iedereen bereikt en betrekt. Júist ook de mensen in moeilijke omstandigheden.

3. Overzicht van GLI-aanbieders

Het Loket Gezond Leven heeft een overzicht met daarop alle aanbieders van de gecombineerde GLI die een licentie hebben voor één van de erkende GLI’s.

4. Tool voor maatschappelijke en economische inzichten per gemeente

Op waarstaatjegemeente.nl vind je tot op wijkniveau cijfers over allerlei terreinen, zoals gezondheid, werk, inkomen en sport. De cijfers kunnen helpen de aandachtspunten voor een succesvolle interventie duidelijk te maken.

5. Het testen van communicatie op begrijpelijkheid

• In Nederland hebben 3 miljoen volwassenen moeite met lezen en schrijven. De zorg is te ingewikkeld georganiseerd voor veel mensen. Informatie- en voorlichtingsmateriaal is voor hen niet voldoende toegankelijk en begrijpelijk.
• In deze handreiking lees je hoe je (voorlichtings)materialen kunt testen, welke methoden je kunt gebruiken en hoe een testsessie in zijn werk gaat.
• De testpanels van Stichting ABC zijn hier ook erg geschikt voor.
• Met het Voorlichtingsmateriaal Beoordelingsinstrument (VBI) van Pharos beoordeel je de begrijpelijkheid en toepasbaarheid van voorlichtingsmaterialen.

6. Overzicht aangesloten gemeenten bij Volwassenenfonds

Het Volwassenenfonds Sport & Cultuur zorgt er voor dat het lesgeld en/of materialen worden betaald voor volwassenen die leven rond het bestaansminimum. Gebruik de gemeentechecker om te zien of jouw gemeente al is aangehaakt.

Een aanvraag wordt gedaan door een intermediair. Dit kan bijvoorbeeld een schuldhulpverlener, buurtsportcoach of leefstijlcoach zijn. Het fonds ondersteunt deelnemende gemeenten met onder meer het werven van intermediairs en met communicatiemiddelen.

Vijf succesfactoren voor een effectieve inzet van de GLI voor iedereen

Een effectief preventiebeleid valt of staat met een aantal randvoorwaarden. Deze vijf succesfactoren zijn essentieel voor het formuleren en uitvoeren van een effectief preventiebeleid waarmee je iedereen bereikt. Dus ook mensen in moeilijke omstandigheden.

1. Differentieer naar wat verschillende mensen nodig hebben

Een GLI is een voorbeeld van een one-size-fits-all-programma, gericht op een zo breed mogelijke groep mensen. Voor mensen met goede gezondheidsvaardigheden kán de GLI een effectief programma zijn, maar een one-size-fits-all-programma bereikt juist die mensen die er het meeste baat bij kan hebben het slechtst. Voor mensen in moeilijke omstandigheden is vaak extra aandacht nodig om het programma toegankelijk, passend en begrijpelijk te maken. Zo sluit het programma beter aan bij de omstandigheden en vaardigheden van de deelnemers.

Hier lees je meer over hoe lokale samenwerking kan bijdragen aan het verbeteren van persoonsgerichte zorg en preventie.

2. Integrale aanpak: kijk breder dan alleen leefstijl

Bij mensen in moeilijke omstandigheden spelen vaak meerdere problemen die bijdragen aan de ontwikkeling van overgewicht of obesitas. Ogenschijnlijk op zichzelf staande factoren kunnen elkaar versterken en iemands gezondheid negatief beïnvloeden. Denk aan armoede, stress, eenzaamheid, werkloosheid, schulden, trauma en relatie- of opvoedproblemen.

Een programma dat alleen focust op gewichtsvermindering is dan niet effectief. Bij een integrale preventieaanpak ligt de focus op het verbeteren van de leefstijl en gezondheidsvaardigheden, maar wordt ook rekening gehouden met achterliggende oorzaken, zoals omgevingsfactoren of armoede.

3. Zoek de samenwerking met andere professionals in zorg, welzijn en preventie

Ga om tafel met professionals uit verschillende domeinen om samen te kijken wat er lokaal nodig is voor een succesvolle uitvoering van de GLI. Denk aan huisartsen, zorggroepen, leefstijlcoaches, buurtsportcoaches en het sociaal wijkteam. Zo ontstaan korte lijnen en creëer je gedeeld eigenaarschap.

4. Breng in kaart welke financiële ondersteuning er mogelijk is voor sportactiviteiten

De meeste GLI’s vergoeden geen sport- of beweegactiviteiten. Geld kan daarom een drempel zijn voor mensen om mee te doen aan de GLI. Mensen met weinig inkomen kunnen ook geen kleine eigen bijdrage betalen voor een sportactiviteit. Breng in kaart welke mogelijkheden er zijn voor financiële ondersteuning. Is er bijvoorbeeld iets mogelijk vanuit de Gemeentepolis? Ook zijn er verschillende fondsen en subsidies die gemeenten kunnen inzetten om bij te dragen aan deze kosten. Denk bijvoorbeeld aan het Volwassenfonds Sport & Cultuur.

5. Zorg voor een warme overdracht naar beweegactiviteiten in de wijk

Mensen in moeilijke omstandigheden met overgewicht voelen vaak grote afstand tot sporten en bewegen. Ze weten bijvoorbeeld niet waar dat kan, hoe ze zich kunnen aansluiten en wat het kost, en daarnaast hebben ze vaak een negatieve associatie met sportscholen. Een warme overdracht naar betaalbaar lokaal beweegaanbod is daarom essentieel om ervoor te zorgen dat deelnemers meer gaan en blijven bewegen. De buurtsportcoach kan hierin een verbindende schakel zijn.

GLI effectief inzetten: drie valkuilen

Wil je de GLI effectief inzetten om gezondheidsverschillen in jouw gemeente te verkleinen? Wees dan alert op valkuilen die verhinderen dat de GLI effectief is bij mensen in moeilijke omstandigheden.

1. Mensen in moeilijke omstandigheden weten de GLI niet te vinden

De GLI is nog onvoldoende bekend bij mensen in moeilijke omstandigheden. Zij weten vaak niet dat de GLI bestaat of wat de meerwaarde ervan is. Ook weten ze niet altijd dat deelname vanuit de basisverzekering wordt vergoed. Niet iedere huisarts verwijst uit zichzelf naar de GLI. De kans dat deze groep zelf bij de huisarts om een verwijzing vraagt is klein.

2. Zorg mijden uit angst voor onverwachte kosten

Zeker bij mensen met weinig geld kan angst voor onverwachte kosten een drempel zijn om deel te nemen aan de GLI of aan sportactiviteiten. Zij hebben bijvoorbeeld een negatieve ervaring met achteraf veel moeten betalen voor zorg. Om dit te voorkomen, mijden zij nu nieuwe vormen van zorg of ondersteuning.

3. Onvoldoende aandacht voor culturele diversiteit

Mensen met een migratieachtergrond hebben vaker overgewicht of obesitas dan mensen zonder migratieachtergrond. Toch is er in de meeste GLI’s onvoldoende aandacht voor culturele diversiteit. Denk aan diverse diëten en leefstijlen van deelnemers of aan een taalbarrière.

Ook staan mensen met een migratieachtergrond soms anders tegenover bewegen. Fietsen is bijvoorbeeld ongebruikelijk bij sommige groepen. Net als sporten in de publieke ruimte of gemengd sporten.

De GLI in de praktijk: cases en best practices

Inspirerende cases en best practices van gemeenten en organisaties die de GLI specifiek inzetten of hebben ingezet om mensen in moeilijke omstandigheden te bereiken.

1. Voel je goed! Lessen gezondheidsvaardigheden voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven

De interventie Voel je goed! richt zich speciaal op mensen die moeite hebben met lezen en schrijven en die aan een gezonder gewicht willen werken. In twintig wekelijkse gezondheidslessen werken deelnemers in kleine groepjes aan betere gezondheidsvaardigheden. Het doel is dat deelnemers zich mentaal en fysiek beter gaan voelen en een gezonder gewicht krijgen.

Tijdens de lessen wordt stilgestaan bij onder andere doelen, motivatie, sociale steun en de rol van de verleidelijke eetomgeving. Ook bewegen deelnemers samen tijdens de lessen. Een diëtist begeleidt de deelnemers daarnaast individueel met een aantal consulten.

2. De GLI healthyLIFE in Sittard/Geleen zorgt voor gedeeld eigenaarschap

Stichting Ecsplore en zorggroep Meditta uit Sittard-Geleen integreerden de GLI CooL, Positieve Gezondheid en een beweegprogramma tot één programma: healthyLIFE. Binnen dit programma werken zorgverzekeraars, gemeenten en Provincie Limburg samen. De gemeente financiert de (eerste 14 weken) beweegcoaching. De succesfactor van healthyLIFE is eigenaarschap creëren bij alle betrokken partijen, maar daarbij ook rekening houden met ieders belangen. In dit implementatiemodel vind je de succesfactoren en randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie.

3. De GLI Samen Gezond Eten en Bewegen traint de trainer

In Rotterdam is het programma Samen Gezond Eten en Bewegen (SGEB) ontwikkeld. Dit programma is gericht op vrouwen in moeilijke omstandigheden met overgewicht. Uniek is het train-de-trainer-principe: een deel van de deelnemers wordt opgeleid om zelf de basiscursus te geven. De toegevoegde waarde is dat deze vrouwen zelf uit moeilijke omstandigheden komen. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen met een migratieachtergrond of vrouwen die nauwelijks de deur uit komen. Dit vergroot de laagdrempeligheid en herkenning voor nieuwe deelnemers. De financiering komt uit lokale welzijnssubsidies. Ook is deelname aan SGEB in sommige gevallen toegestaan als tegenprestatie voor een bijstandsuitkering.

4. X-Fittt 2.0: gemeente financiert betaalbaar sporten binnen de GLI

X-Fittt 2.0 is een GLI die werd ontwikkeld door lokale partijen in Arnhem (wordt nu niet meer uitgevoerd). Deze variant op X-Fittt GLI onderscheidde zich door beweging betaalbaar en in groepsverband aan te bieden aan mensen in moeilijke omstandigheden. De gemeente schreef mensen met een minimuminkomen aan met informatie over X Fittt 2.0 en de vraag of zij wilden deelnemen. Bijzonder was dat ook de wekelijkse beweeglessen in de eerste 12 weken werden vergoed voor de deelnemers. Hierna betaalden deelnemers een gereduceerd tarief voor het beweegaanbod. Vaak betaalde de deelnemer 50% en de gemeente de andere 50%, door inzet van de Gelrepas-regeling of een vergelijkbare regeling.