Situatie en cijfers

In Nederland gaan mensen met een lage opleiding gemiddeld vier jaar eerder dood dan mensen met een hoge opleiding. Ook leven zij vijftien jaar minder in goed ervaren gezondheid. Binnen gemeenten zien we deze verschillen terug in wijken en buurten. In wijken waar veel mensen met een laag inkomen wonen, zien we bijvoorbeeld dat er twee keer vaker gerookt wordt dan in wijken met een hoger inkomen. Daarom is een lokale aanpak gezondheidsverschillen nodig op wijkniveau. Hiervoor is domeinoverstijgende samenwerking nodig tussen verschillende partijen in de gemeente.

Wat doet Pharos met de lokale aanpak van gezondheidsverschillen?

Samen met Platform31 voeren we sinds 2014 het programma GezondIn uit, met geld van het ministerie van VWS. GezondIn ondersteunt gemeenten bij het versterken van hun lokale aanpak gezondheidsverschillen. Elke gemeente is anders. Een algemene oplossing bestaat niet. Onze adviseurs verdiepen zich dan ook in de lokale situatie. Ze helpen bij het versterken van de aanpak, voor nu en in de toekomst.

Kennis delen, ophalen en verrijken

We doen dat door onze kennis te delen met gemeenten en bij hen praktijkervaringen en kennis op te halen. Deze kennis verrijken we met actuele (inter)nationale kennis en delen we daarna opnieuw. GezondIn brengt professionals uit alle domeinen bij elkaar om kennis en ervaringen uit te wisselen. Zo komen we samen steeds verder in het nadenken over de beste manier om gezondheidsachterstanden aan te pakken.

Vijf sporen lokale aanpak gezondheidsverschillen

Om te komen tot een brede en integrale aanpak, hanteren we vijf sporen. Dit zijn aangrijpingspunten voor beleid. Deze zijn gebaseerd op internationale ervaringen en onderzoek naar de aanpak van gezondheidsachterstanden. Als je de situatie en problemen voor inwoners in bepaalde wijken in kaart brengt, kun je nagaan wat er nodig is, op welke sporen tot nu toe het meest is ingezet en welke sporen de gemeente wil versterken. Zo kunnen gemeenten gericht en op maat oplossingen bedenken en uitvoeren. Onze adviseurs helpen hier graag bij. Hieronder staan de vijf sporen kort beschreven.

Fysieke omgeving

Waar je woont en werkt kan ervoor zorgen dat je gezond bent, of juist niet. Als iemand in een minder veilige buurt woont, in een wijk met een slechte luchtkwaliteit leeft of in een verouderd huis woont, heeft diegene een grotere kans op gezondheidsproblemen. De wijk waarin je woont kan je gezondheid ook positief beïnvloeden. Als het buiten groen, fijn en veilig is, gaan mensen liever naar buiten om te wandelen, fietsen en sporten. De gemeente kan zorgen voor een gezonde en veilige leefomgeving die uitnodigt tot bewegen.

Gedrag en vaardigheden

Het is belangrijk om te weten hoe je gezond wordt en blijft. Veel inwoners vinden het moeilijk om informatie te kunnen vinden, begrijpen en gebruiken. Dit noemen we gezondheidsvaardigheden. Ruim 25% van de Nederlandse bevolking heeft (zeer) beperkte gezondheidsvaardigheden. Daarom is het belangrijk dat de gemeente goede en begrijpelijke informatie biedt en investeert in een aanpak van laaggeletterdheid. Als inwoners informatie goed begrijpen, kunnen zij beter de juiste hulp vinden. Ook weten zij beter hoe ze bijvoorbeeld kunnen stoppen met roken.

Participatie

Deelnemen aan de samenleving helpt mensen om gezond te blijven of gezonder te worden. Bijvoorbeeld door te werken, betaald of vrijwillig, of door een opleiding te volgen. Het geeft betekenis aan het leven en maakt de kans op betaald werk en een zeker inkomen groter. Bestaanszekerheid is van groot belang, ook voor de gezondheid. Van financiële problemen krijgen inwoners veel stress. Uit onderzoek blijkt dat langdurige stress slecht is voor hun gezondheid. Gemeenten kunnen inzetten op het voorkomen van schulden en armoede, mensen met schulden ondersteunen en werkzoekenden actief laten begeleiden naar (vrijwilligers)werk, opleiding en/of maatschappelijke participatie.

Preventie en zorg

Mensen met een lage opleiding en niet-westerse migranten hebben vaker een chronische aandoening en ervaren hun gezondheid als slechter dan mensen met een hoge opleiding. Bij hen spelen vaak meerdere problemen zoals stress, armoede, diabetes en laaggeletterdheid. Daarom zijn samenwerking tussen professionals in de wijk en toegankelijke ondersteuning, preventie en zorg nodig. De gemeente speelt hierbij een belangrijke rol. Bijvoorbeeld door de samenwerking met huisartsen te versterken. En door met wijk- en buurtteams aan mensen die dat nodig hebben een extra steuntje in de rug te geven.

Sociale omgeving

De mensen die om je heen wonen, hebben invloed op je eigen gedrag, welbevinden en gezondheid. Buurtcontact en ruimte om elkaar te ontmoeten versterken het gevoel van je ergens thuis voelen. Door een sociaal netwerk voelen inwoners zich minder snel eenzaam. Bovendien kunnen mensen in de buurt elkaar steunen als dat nodig is. De gemeente kan bijdragen aan een positieve sociale omgeving, bijvoorbeeld door ontmoetingsplekken te creëren, vrijwilligerswerk te stimuleren, mantelzorgers te ondersteunen en buurtactiviteiten te laten organiseren.

Voorwaarden voor succes bij lokale aanpak gezondheidsverschillen

De vijf sporen zijn een goede manier om gezondheidsachterstanden integraal aan te pakken. Het succes van die aanpak wordt vergroot, als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Deze zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar de aanpak van gezondheidsachterstanden.

• Bestuurlijke betrokkenheid| Betrek wethouders bij de aanpak van gezondheidsachterstanden;
• Burgers zijn hoofdrolspelers| Maak plannen met inwoners en voer ze met hen uit;
• Differentiatie is essentieel| Zorg dat de aanpak past bij jouw gemeente, wijk en inwoners;
• Monitoren voortgang en resultaten| Stel meetbare doelen en meet resultaten;
• Procesgerichte aanpak| Werk planmatig. Bijvoorbeeld door te starten met een goed beeld van de wijk.