Wat is meisjesbesnijdenis?

Meisjesbesnijdenis is een ingreep aan de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen zonder medische noodzaak. Meisjesbesnijdenis, ook vrouwelijke genitale verminking (vgv), is in Nederland verboden.

Vgv is de letterlijke vertaling van de term Female Genital Mutilation (FGM) die door de World Health Organization (WHO) wordt gebruikt. In officiële documenten en beleidsstukken wordt de term vgv gebruikt. In spreektaal hebben we het vaak over vrouwenbesnijdenis of meisjesbesnijdenis.

Vrouwelijke genitale verminking (VGV) of meisjesbesnijdenis?

De Nederlandse overheid verwerpt de term meisjesbesnijdenis, omdat zij – net als de WHO – van mening is dat het gaat om verminking. Toch wordt professionals aangeraden om met mensen uit risicogemeenschappen te spreken over meisjesbesnijdenis. Het helpt een vertrouwensrelatie op te bouwen en het onderwerp bespreekbaar maken.

Welke vormen van meisjesbesnijdenis zijn er?

Er zijn verschillende vormen van vgv. Zie de illustraties hieronder. De daadwerkelijke keuze voor een bepaalde vorm hangt af van de lokale gebruiken, de wens van de ouder(s) en de besnijd(st)er. De WHO definieert vier vormen van vgv (zie ook folder).

• Type 1: Gedeeltelijke of totale verwijdering van het zichtbare deel van de clitoris of alleen de huidplooi rond de clitoris (clitoridectomie)
• Type 2: Gedeeltelijke of totale verwijdering van het zichtbare deel van de clitoris en de kleine schaamlippen, met of zonder verwijdering van de grote schaamlippen (excisie).
• Type 3: Vernauwen van de vaginale opening door het wegsnijden en aan elkaar maken van de kleine en/of grote schaamlippen, met of zonder verwijdering van het zichtbare deel van de clitoris, dit wordt ook wel infibulatie genoemd.
• Type 4: Alle andere schadelijke handelingen aan de vrouwelijke geslachtsorganen zonder medische noodzaak, zoals prikken, piercen, kerven, schrapen en dichtschroeien.

De meest ingrijpende vorm is type 3. Deze vorm zorgt doorgaans voor de meeste gezondheidsklachten.

Bekijk onze Brochure Vrouwelijke genitale verminking.

VGV in Nederland

In Nederland wonen ruim 95.000 meisjes vrouwen die afkomstig zijn uit landen waar meisjesbesnijdenis een cultureel gebruik is. 43% van hen besneden: bijna 41.000 vrouwen. Ongeveer 15.000 van hen hebben hoogstwaarschijnlijk een infibulatie (Type 3) ondergaan. Het grootste deel van hen (82%) komt uit Somalië, Egypte, Ethiopië, Eritrea, Soedan en de Koerdische autonome regio in Irak.

https://www.youtube.com/watch?v=Id70PNPkwuY&list=PLIZqSXp-WkO5OcdVN2AiUXQLiz5O1mxdC&index=12

Waarom wordt een vrouw besneden?

Meisjesbesnijdenis is een culturele traditie die verbonden is met genderopvattingen over reinheid, schoonheid, vrouwelijkheid en seksuele moraal. De overwegingen van ouders om hun dochters laten besnijden, verschillen van familie tot familie en van gemeenschap tot gemeenschap. Doorgaans gebeurt dit ter bescherming van de sociale status van het gezin en om de kans op het vinden van een huwelijkspartner te vergroten. Zo proberen ouders de toekomst van hun dochters veilig te stellen.

Sociale norm

De keuze van ouders voor besnijdenis wordt ook beïnvloed door de geldende sociale norm. Omdat anderen hun dochters laten besnijden, voelt men zich gedwongen dit ook te laten doen. Veel meisjes en vrouwen zien de ingreep als iets vanzelfsprekends: het hoort erbij, iedereen is immers besneden.

Redenen voor vgv

De volgende redenen voor meisjesbesnijdenis worden vaak door praktiserende gemeenschappen genoemd:

• • het vergroot de huwelijkskansen
• • het beschermt de maagdelijkheid van het meisje
• • het geeft status in de gemeenschap
• • een besneden vrouw is mooi
• • het is een teken van een goede opvoeding
• • het is een culturele traditie
• • het is een religieus voorschrift

Procedure van meisjesbesnijdenis

Vgv vindt meestal plaats op de leeftijd van 0 tot 15 jaar (WHO). Maar in sommige culturen worden meisjes een paar dagen na de geboorte al besneden. Ook tot vlak voor het huwelijk kan meisjesbesnijdenis plaatsvinden. Migratie kan eraan bijdragen dat besnijdenis op een andere leeftijd plaatsvindt dan gebruikelijk is in de eigen cultuur.

Een besnijdenis kan georganiseerd worden voor één meisje, maar soms worden alle meisjes in een dorp van dezelfde leeftijd tegelijk besneden. Traditioneel wordt een besnijdenis uitgevoerd bij het meisje thuis, zonder verdoving en onder niet-hygiënische omstandigheden, door traditionele besnijdsters. Dit zijn over het algemeen oude (vroed)vrouwen, die niet medisch geschoold zijn, maar wel een sociale erkenning in de gemeenschap krijgen voor hun rol. Instrumenten die hiervoor gebruikt worden zijn scharen, scheermesjes, messen, geslepen stenen of gebroken glas.

Gevolgen van meisjesbesnijdenis voor de gezondheid

Vrouwelijke genitale verminking kan lichamelijke, psychische en seksuele problemen veroorzaken. De kans hierop is groot, zowel kort na de ingreep als op de lange termijn. Bij infibulatie komen de meeste klachten voor. Vrouwen leggen bij eventuele klachten niet altijd het verband met de besnijdenis. Soms zien zij klachten als horend bij het ‘vrouw-zijn’, niet als gevolg van de besnijdenis. Dit kan samengaan met onbekendheid van het menselijk lichaam. Het leggen van een verband tussen besnijdenis en gezondheidsrisico’s helpt om in gesprek te gaan over het verbod op vgv in Nederland.

Lichamelijke gevolgen tijdens en direct na de ingreep

• Extreme pijn (wanneer de ingreep zonder verdoving plaatsvindt)
• Klachten van de urinewegen (pijn bij het plassen, ophoping van de urine in de blaas)
• Overmatig bloedverlies
• Kans op infecties (lokaal, eventueel met abcesvorming, maar ook hepatitis, hiv en tetanus)
• Shock
• Overlijden

Gevolgen meisjesbesnijdenis op de langere termijn

• Menstruatieklachten (dit zie je vaker als de opening kleiner is)
• Moeilijke en/of pijnlijke urinelozing (dit zie je vaker als de opening kleiner is)
• Chronische pijn in de onderbuik
• Chronische infecties, zowel urineweginfecties als vaginaal
• Littekenvorming met keloïd en huidcysten
• Verhoogde kans op hiv-infectie als gevolg van verwondingen (en dus meer sperma/bloedcontact)
• Moeilijk inwendig onderzoek (uitstrijkje)
• Moeizame bevalling
• Medisch ingrijpen om seksuele gemeenschap en bevalling mogelijk te maken

Mogelijke psychosociale en seksuele gevolgen (op langere termijn) na de ingreep:

• Angst en depressie
• Posttraumatische-stressstoornis (ptss)
• Negatieve invloed op seksualiteitsbeleving

Over de ontwikkeling van psychosociale klachten is nog niet veel bekend, maar de volgende factoren zijn relevant:

• Type besnijdenis
• Leeftijd waarop een meisje is besneden
• Omstandigheden waaronder een besnijdenis is uitgevoerd (met of zonder verdoving, locatie, etc.)
• Overtuiging: hoe denken de ouders en het meisje zelf over besnijdenis?
• Cultuur op zich: hoe makkelijk praten mensen over meisjesbesnijdenis?
• Migratie naar landen waar besnijdenis verboden is
• Houding van echtgenoot/partner bij seks
• Middelengebruik (onder andere qat)

Informatie en handvatten voor professionals

Verwijs hier door naar materialen pagina, de protocollen en de ketenaanpak pagina!

Advies in de regio

Ben je op zoek naar partners in de ketenaanpak voor advies over meisjesbesnijdenis? Neem contact op met de afdeling Seksuele Gezondheid van je lokale GGD. Sommige GGD’en houden een nazorgspreekuur voor vrouwen die besneden zijn.

Contact

Pharos is het Focal point meisjesbesnijdenis. Wij bieden:

• • De meest recente kennis en informatie over vgv in het algemeen en de situatie in Nederland
• • Een informatie- en adviespunt voor al je vragen over vgv
• • Actuele (regionale) sociale kaarten en informatie over spreekuren voor besneden vrouwen
• • Trainingen en bijeenkomsten over vgv met nuttige tips en advies, gebaseerd op jarenlange ervaring op dit gebied
• • De digitale nieuwsbrief meisjesbesnijdenis met vier keer per jaar actuele ontwikkelingen, evenementen, discussies, etc. rondom het onderwerp meisjesbesnijdenis.

Heb je vragen of advies nodig? Mail dan naar focalpointmeisjesbesnijdenis@pharos.nl

Zero Tolerance Day

Het beleid in Nederland is een zerotolerancebeleid. Jaarlijks wordt er op 6 februari aandacht gevraagd voor de wereldwijde strijd tegen Vrouwelijke Genitale Verminking (vgv).