Infosheet

Kansrijke Start & Regionaal samenwerken

Regionaal samenwerken kan een belangrijke bijdrage leveren aan een kansrijke start van gezinnen in een kwetsbare situatie. Veel gemeenten werken daarom op dit moment al regionaal samen aan een Kansrijke Start-aanpak. Samenwerken op regionaal niveau kan bijvoorbeeld zinvol zijn bij:

  • overlappende werkgebieden van betrokken partners;
  • vergelijkbare problematieken tussen gemeenten;
  • wensen om krachten bundelen;
  • van elkaar leren, en;
  • het maken van afspraken met partijen die (sub-)regionaal werken (denk aan zorgverzekeraars, ziekenhuizen en zorgprofessionals).

Betrokken partners kunnen in die gevallen samenwerkingsafspraken rond de 1e 1000 dagen maken op regioniveau. Die uiteraard goed moeten aansluiten op de afspraken en aanpak in de lokale coalities Kansrijke Start, en bijdragen aan een kansrijke start van kinderen.

Verbinding lokaal en regionaal samenwerken

Belangrijk bij een regionale Kansrijke Start-samenwerking, is dat deze bijdraagt aan wat er lokaal voor (aanstaande) gezinnen in een kwetsbare situatie nodig is. De wijk is de plek waar de mensen leven, wonen en werken om wie het gaat. Dat vraagt om een aanpak die bij hun leefwereld en behoeften past. Met lokale oplossingen. Ook lenen niet alle vraagstukken zich voor regionale samenwerking, maar moet je die lokaal oppakken. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van informele steun of wijkgericht werken. Lokaal samenwerken blijft daarom noodzakelijk om te komen tot een aanpak die effect heeft op de doelgroep.

Vertaling naar lokale situatie

Als afspraken op regionaal niveau tot stand zijn gekomen, zorg dan dat deze ook worden vertaald naar de lokale situatie. Dan hebben ze effect in de praktijk. Andersom kan de lokale situatie de regionale agenda voeden. Welke lokale opgaven of geleerde lessen kunnen regionaal opgepakt worden, zodat anderen ervan kunnen leren en ze kunnen benutten? Zorg ervoor dat de verbinding tussen de regionale en lokale samenwerking bij iemand is belegd.

Hoewel regionale samenwerking van toegevoegde waarde kan zijn, is het ook belangrijk te bedenken dat het een (voor-)investering vraagt. Het is een ‘extra’ samenwerkingsproces, dat tijd en afstemming vraagt van alle deelnemers.

Mogelijkheden regionaal samenwerken

Regionale samenwerking kun je op verschillende manieren vormgeven.

  • Zo zijn er gemeenten die een aantal keer per jaar bij elkaar komen op GGD-niveau of provinciaal niveau. Zij delen dan onderling informatie, kennis en tips over de voortgang in de lokale coalities. Zo leren ze van elkaar.
  • Er zijn ook gemeenten die samenwerken met een beperkt aantal andere gemeenten, in plaats van met de hele regio (sub-regionaal). Dit gebeurt bijvoorbeeld in de Achterhoek en Zeeuws-Vlaanderen.
  • Weer andere (sub-)regionale coalities gaan samen aan de slag met één thema, zoals bijvoorbeeld armoede.
  • Tot slot zijn er gemeenten die toewerken naar een regionale coalitie, bestaande uit partners uit geboortezorg en sociaal domein. Zij formuleren samen ambities en doelstellingen en komen zo tot een uitvoeringsagenda. Zoals in Limburg Noord.

Hoofdlijnen

Los van met wie en op welke schaal gemeenten ervoor kiezen om regionaal met elkaar samen te werken, zien we in de praktijk 3 hoofdlijnen waarop gemeenten of coalities elkaar weten te vinden:

  1. Gemeenten wisselen uit, leren van elkaar, delen best-practices en pakken overlappende problematiek/vraagstukken samen op.
    Dat kan bijvoorbeeld door:
    – vraagstukken zoals armoede of laaggeletterdheid die in de hele regio spelen, waarbij regionale partners nodig zijn om op te lossen, gezamenlijk te verkennen en op te pakken. Gebruik hiervoor beschikbare bronnen zoals de lokale indicatorenset, waarstaatjegemeente.nl of vraag dit na bij de lokale coalities.
    – het delen van lokaal ontwikkelde best practices, bijvoorbeeld zorgpaden of lokale samenwerkingsafspraken, zodat andere gemeenten daar profijt van kunnen hebben.
  2. Gemeenten bundelen hun krachten als gesprekspartner voor regionaal georganiseerde partijen, om met hen eenduidige regionale afspraken maken.
    Dit kan bijvoorbeeld door:
    – afspraken te maken met de (dominante) zorgverzekeraar over bijvoorbeeld inkoop, preventie en innovatie. Denk hierbij aan de samenstelling van de gemeentepolis, het aanbieden van verlengde kraamzorg en het vergoeden van anticonceptie.
    – het maken van eenduidige samenwerkingsafspraken, bijvoorbeeld over overdracht, tussen regionale zorgaanbieders. Denk hierbij aan afspraken tussen een ziekenhuis en de regionaal opererende jeugdgezondheidszorgorganisatie (JGZ), of tussen een regionale kraamzorgaanbieder en de JGZ.
    – afspraken te maken over de uitvoering van het prenataal huisbezoek dat door alle JGZ-aanbieders wordt uitgevoerd.
  3. Gemeenten en coalitiepartners bundelen krachten door gezamenlijke financiering/subsidieaanvraag te doen, voor onder andere gezamenlijk onderzoek, interventies of deskundigheidsbevordering of een regionale trekker.
    Dit kan bijvoorbeeld door:
    – afspraken met regionale partners en gemeenten over de inkoop van een gezamenlijke training, of deskundigheidsbevordering bij een gezamenlijke behoefte.
    – in gesprek met provincie over financiering om een interventie in de regio te kunnen implementeren.
    – de kansrijke start-middelen te bundelen voor de inzet van een (externe) procesbegeleider voor de regionale samenwerking.
Kansrijke Start Zeeland
In Zeeland werken alle gemeenten aan lokale coalities. Daarnaast zijn ze sinds 2022 ook in gesprek met elkaar op provinciaal niveau. Twee keer per jaar houden ze elkaar op de hoogte van ontwikkelingen in de lokale coalities en leren daarin ook van elkaar. Daarnaast verkennen en bespreken zij gezamenlijke thema’s en issues zoals samenwerken met de zorgverzekeraar, de ontwikkeling van zorgpaden en het maken van afspraken met regionale partners zoals de Jeugdgezondheidszorg en het Verloskundig Samenwerkingsverband. Ook is er een online platform Kansrijke Start gelanceerd via 1SociaalDomein waar professionals en beleidsmedewerkers informatie, ervaringen en vragen rond Kansrijke Start kunnen delen.

Stappen om te komen tot regionale samenwerking

  1. Ga voor jezelf na of er kansen liggen voor regionale samenwerking. Zoals het inzetten op een gezamenlijk thema, financiering van een interventie of deskundigheidsbevordering.
  2. Bespreek met regionale coalitiepartners en/of omliggende coalities/gemeenten of er voor hen (ook) een aanleiding of behoefte is om regionaal samen te werken, en wat de aanleiding voor hen is. Kijk daarbij naar vraagstukken of thema’s waarvan het meerwaarde heeft om gezamenlijk en regionaal op te pakken. Als input voor dit gesprek kun je vooraf de lokale en regionale situatie in beeld brengen. Kijk hiervoor naar: bestaand beleid en visies, cijfers, partners (werkgebied, belangen, in welke netwerken/overleggen zitten ze aan tafel, wie heeft contacten, wat is kwaliteit van de relaties, deelname aan lokale coalities), relevante samenwerkingsverbanden, en historie van regionale samenwerking.
  3. Keuze van de vraagstukken en welke partners daarbij horen.
    Bespreek samen welke vraagstukken zich lenen voor regionale samenwerking, en welke partners je daarbij (aanvullend) nodig hebt. Nodig hen uit. Denk hierbij ook aan het betrekken van ervaringsdeskundigen.
  4. De samenwerking concreet maken.
    – Bespreek met de partners met welke vraagstukken je aan de slag gaat en welke insteek wordt gekozen: gaat het om kennisdelen en leren van elkaar, het bundelen van krachten voor gezamenlijke financiering, of als gesprekspartner voor regionaal werkende partners? Houd bij de bespreking hiervan rekening met de verschillende belangen, verwachtingen en wensen van betrokken partijen. Niet iedereen kan en wil in dezelfde mate en op dezelfde manier bijdragen.
    – Bespreek vervolgens hoe de samenwerking eruit zou moeten zien en maak dit concreet. Denk hierbij aan: op welke schaal, in welke structuur, met welke intensiteit, welke frequentie, wat wordt de agenda en wie neemt regie?
    – Creëer ook helderheid over rollen en verantwoordelijkheden in het samenwerkingsverband. Denk hierbij aan voorzitterschap, terugkoppeling naar lokale coalities en achterban, agenderen en uitwerken van vraagstukken.
    – Maak afspraken over de wijze waarop bestuurlijk commitment en draagvlak georganiseerd kan worden vanuit de verschillende organisaties voor deelname aan regionale samenwerking.
    – Maak afspraken over financiering en budget. Houd hierbij rekening met regionale en lokale plannen.
    – En maak afspraken over de randvoorwaarden:
    o tijdinvestering van deelnemers aan het regionale samenwerkingsproces;
    o vervanging bij afwezigheid;
    o eventueel vergoeding bij deelname.
  5. Optioneel: Het maken en uitvoeren van een regionaal plan van aanpak.
    – Werk met elkaar toe naar een plan en uitvoering van het plan. Zorg hierbij voor draagvlak op alle lagen in de organisaties, en voldoende menskracht voor de uitvoering.
    – Blijf bij de uitvoering van het plan de verbinding zoeken met lokale coalities en de professionals in de uitvoering. Welke knelpunten of oplossingen in de lokale situaties kunnen regionaal geagendeerd worden?
  6. Borgen, monitoren en evalueren van de samenwerking.
    – Denk met elkaar na over het doel en de manier waarop je je samenwerking en aanpak wil monitoren en evalueren. Door regelmatig met elkaar stil te staan bij de voortgang en de onderlinge samenwerking, houd je elkaar scherp en geef je ruimte om knelpunten op inhoud of in de samenwerking te bespreken en op te lossen.
    – Maak onderscheid tussen monitoren en evalueren op proces- en uitkomstniveau, en gebruik hiervoor zowel kwalitatieve als kwantitatieve gegevens.
    – Zorg voor goede communicatie zodat alle partijen betrokken en op de hoogte blijven van de ontwikkelingen.

Aandachtspunten bij regionaal samenwerken

  • Voed de regionale agenda vanuit de lokale situatie.
    – Ga na welke lokale afspraken/interventies/projecten/werkwijzes opgeschaald kunnen worden naar regionaal niveau, zodat meerdere gemeenten ervan kunnen profiteren.
    – Maak afspraken over hoe lokale coalities structureel hun belangrijke issues en accenten kunnen agenderen binnen de regionale samenwerking.
  • Vertaal/implementeer regionale afspraken naar de lokale situatie.
    – Zorg ervoor dat de lokale coalitie en samenwerkingspartners de regionale afspraken in de lokale situatie inbedden en dat de professionals er lokaal mee gaan werken.
    – Zorg ervoor dat regionale samenwerkingspartners hun eigen achterban/medewerkers informeren en faciliteren om de gemaakte afspraken in de praktijk te kunnen brengen.
  • Houd aandacht voor de lokale praktijk.
    – Vorm een lokale coalitie. Vanuit een lokale coalitie heb je beter zicht op lokale (domeinoverstijgende) vragen en knelpunten van de doelgroep, het informele netwerk en professionals. Ook zijn persoonlijke relaties tussen professionals en vrijwilligersinitiatieven op lokaal niveau nodig voor een goede samenwerking rond gezinnen.
    – Zorg dat er bij het maken van regionale afspraken ruimte (flexibiliteit in afspraken en budget) blijft voor de lokale behoeften/aandachtspunten van de doelgroep, het informele netwerk en (semi-)professionals.
  • Maak verbinding tussen lokaal en regionaal.
    – Maak afspraken hoe regionale organisaties, zoals kraamorganisaties of ziekenhuizen, vertegenwoordigd worden in de lokale coalities.
    – Maak afspraken over wie de lokale coalitie vertegenwoordigt in het regionale samenwerkingsverband.
  • Bewaak het proces van samenwerking.
    – Wees alert op verschillen tussen gemeenten en partners: verschillende belangen, behoeften, financieringsstromen, verschillen in tempo en omvang tussen coalities. Soms ervaren deelnemers te weinig meerwaarde van de regionale coalitie, terwijl ze vaak wel meebetalen. Zorg ervoor dat iedereen iets te halen/te brengen heeft of werk in deelgroepen/sub-coalities. Bespreek dit met elkaar.
    – Investeer in de onderlinge relatie: leer elkaar kennen, leer de wereld van de ander kennen, verdiep je in elkaars taal en cultuur. Dit creëert vertrouwen en een basis om samen verder te bouwen.
    – Een regionale procesbegeleider die partners bij elkaar brengt, zaken agendeert en het proces in gang zet en houdt, is een belangrijk aandachtspunt. In meerdere regio’s zijn hiervoor de Kansrijke Start-middelen ingezet. Begeleiders worden vaak extern geworven en zijn vaak onafhankelijk.
Kansrijke Start Noord en Midden Limburg
Veertien gemeenten in Limburg Noord hebben hun Kansrijke Start-middelen samengevoegd en een kwartiermaker aangesteld die met hen werkt aan een regionale coalitie met alle gemeenten, de provincie, zorgverzekeraar en zorgaanbieders die rond de geboorte een rol spelen. Samen bepalen zij de regionale ambitie en maken ze een uitvoeringsagenda die ook lokaal vertaald kan worden. Lees verder over deze samenwerking.
Naar boven