Situatie, feiten en cijfers

De levensverwachting van hoogopgeleide ouderen neemt toe, terwijl die van laagopgeleide ouderen gelijk blijft. Omdat het aantal ouderen toeneemt, stijgt het aantal mensen met chronische aandoeningen. Er zijn straks meer mensen met aandoeningen als dementie, kanker en hart- en vaatziekten. Deze aandoeningen komen vaker tegelijkertijd voor. Dat is een probleem. Al zeker voor laagopgeleide ouderen, die vaak minder of niet zelfredzaam zijn.

Onder de groep laagopgeleide ouderen bevindt zich een groeiende groep oudere migranten. Naar schatting bereiken in 2025 zo’n 445.000 migranten de leeftijd van 65 en ouder. En in 2030 is één op de drie 65+’ers in de vier grote steden migrant. Zij hebben een achterstand in wonen, zorg en ondersteuning. Migranten hebben 3 keer zo vaak hart- en vaatziekten. Diabetes komt voor bij 28% van de Turks-Nederlandse ouderen, 31% van de Marokkaans-Nederlandse ouderen en 10% van de autochtone ouderen. Dementie komt 3 tot 4 keer vaker voor bij migrantenouderen. Eenzaamheid lijkt vaker voor te komen onder oudere migranten -maar meer onderzoek is nodig.

Er is te weinig aanbod dat aansluit op de (gezondheids)behoeften van oudere migranten en hun mantelzorgers. Nu meer migranten oud en hulpbehoevend worden, laten meer mantelzorgers van zich horen dat wonen, zorg en ondersteuning ontoereikend zijn voor hun ouders. Met minder mantelzorgers en minder professionals werkzaam in zorg en welzijn, is het een groeiende uitdaging om de zorg beter te organiseren.

Wat doet Pharos?

We zetten onze kennis en expertise in om passende dementiezorg en -ondersteuning te stimuleren voor ouderen met een lage ses en/of een migrantenachtergrond. Daarnaast willen we professionals en organisaties in staat stellen om passende vormen van zorg, wonen en ondersteuning in de wijk te kunnen bieden. Vormen die aansluiten bij de leefwereld en mogelijkheden van deze ouderen en hun mantelzorgers.

Om dat te bereiken, ontwikkelen we hulpmiddelen en materialen om onder andere zorgprofessionals en gemeenten te ondersteunen. We maken deze materialen samen met professionals, ouderen en mantelzorgers. Op deze pagina vind je onder meer hulpmiddelen met betrekking tot dementie, mantelzorgers en inclusieve ouderenzorg.

Dementie bij ouderen met een lage ses en migrantenouderen

Nu een grote groep migranten vergrijst, neemt het aantal migrantenouderen met dementie snel toe. Voor vele migranten en mantelzorgers van bijvoorbeeld Turkse, Chinese of Marokkaanse afkomst is dementie een relatief onbekend verschijnsel. Zij ervaren wel symptomen van dementie, maar gaan daarmee vaak niet naar de huisarts. Bijvoorbeeld omdat de symptomen gezien worden als ‘normale’ ouderdomsklachten. Huisartsen herkennen de symptomen van dementie niet altijd bij oudere migranten. Het valt bijvoorbeeld niet op als patiënten niet op woorden kunnen komen, omdat men altijd al moeite had met de Nederlandse taal. Ondanks het feit dat dementie vaker voorkomt bij oudere migranten, is er sprake van grote onderdiagnose.

Hulpmiddelen voor (dementie bij) migrantenouderen

• Podcast dementie. Deze podcast gaat over Saziye en haar dochter Esra en de zorgverleners die hen helpen. Hij geeft jou handvatten waarmee je nog beter kunt zorgen voor oudere, niet-westerse migranten met dementie en hun mantelzorgers.
• Blogs Klem in de ‘culturele mix’, Vraaggericht werken met migrantenouderen met dementie en Eenzaamheid bij ouderen met lage SES en migratieachtergrond vraagt om andere oplossingen.
• Gratis adviestraject Dementiezorg voor Elkaar. Samen met Vilans, Movisie, Trimbos en het NIVEL werken we aan het landelijk praktijkverbeterprogramma Dementiezorg voor Elkaar.
• Casus Het echtpaar Demir. Casus over hoe om te gaan met dementie bij migranten en te communiceren met een patiënt en diens familie met een andere culturele achtergrond.

Pharos en Dementiezorg voor Elkaar

Samen met Vilans, Movisie, Trimbos en het NIVEL werken we aan het landelijk programma Dementiezorg voor Elkaar (DvE). DvE is onderdeel van het Deltaplan Dementie. Met DvE willen we de kwaliteit van leven voor thuiswonende mensen met dementie verbeteren. Dit doen we door de zorg en ondersteuning beter aan te passen aan hun persoonlijke leefwereld. Over de grenzen van wonen, zorg en welzijn heen. Om dit te doen ondersteunen we professionals die hieraan werken. Hierbij kun je denken aan ketencoördinatoren en casemanagers dementie, en professionals in het sociaal domein. Dit doen we door ze advies te geven, en ze materialen te bieden waarmee ze meteen aan de slag kunnen. Zo vind je hier bijvoorbeeld meer informatie over dementie en het coronavirus.

Pharos kan met je meedenken in een DvE-adviestraject. Bij zo’n traject kunnen we je bijvoorbeeld meer vertellen over;

• Het (beter) bereiken van migranten of mensen met een lage ses die dementie hebben;
• Hoe je zorg en ondersteuning beter op hun behoeften kunt aansluiten.

Dit doen we in samenwerking met andere (lokale) aanbieders van dementiezorg of -ondersteuning.

Zorgen voor ouderen met een lage ses en/of migratieachtergrond én hun mantelzorgers

Ouderen met een lage ses en/of een migratieachtergrond weten vaak niet dat ze (professionele) zorg kunnen krijgen, of welk aanbod er precies is. Daarnaast hebben zij moeite met toegang krijgen tot ondersteuning en zorg. De professionele zorg is vaak niet op hen afgestemd. Denk bijvoorbeeld aan talige informatiefolders of dure activiteiten. Oudere migranten beheersen de Nederlandse taal vaak minder goed of helemaal niet. Ook zien we dat zorgaanbieders de verbinding zoeken met oudere migranten. Maar vaak weten ze niet hoe ze dat moeten doen. Onderzoek kan hierbij helpen. In deze Belgische studie vind je goede tips om dit aan te pakken.

Mantelzorgers van oudere migranten zorgen relatief vaak alleen voor de hulpbehoevende, en verlenen meer uren mantelzorg. Dit geldt ook voor mantelzorgers die zelf een lage ses hebben. Veel mantelzorgers van oudere migranten zijn zwaar overbelast. Ze voelen zich eenzaam en onbegrepen door zorgprofessionals. Hun eigen omgeving verwacht vaak dat zij onvoorwaardelijk zorgen. Ook hebben mantelzorgers van oudere migranten vaak extra taken, bijvoorbeeld als tolk of begeleider naar zorg en ondersteuning. Daarnaast zijn zij extra belast door onbekendheid met ziekten zoals dementie. In het project Taking Care of Caregivers helpen we mantelzorgers en professionals (in opleiding) het delen van zorg te bespreken.

Hulpmiddelen die zorgprofessionals direct ondersteunen in hun consult

• Checklist mantelzorgoverbelasting. Deze checklist is begrijpelijk voor alle mantelzorgers. Ook voor mantelzorgers met beperkte gezondheidsvaardigheden of die laaggeletterd zijn. Met de tips in de bijbehorende folder kun je als huisarts, praktijkondersteuner of casemanager het gesprek aangaan met de mantelzorger.
• Handleiding gesprekslijst Zorgen doe je Samen. Met de vragen op de gesprekslijst kun je in gesprek gaan met de mantelzorger(s) van mensen met dementie. De lijst is gemaakt voor verzorgenden en verpleegkundigen, maar ook POH’ers en casemanagers kunnen de gesprekslijst meenemen in hun consult.
• Werkvormen casussen uit achterstandswijken. Met deze werkvormen ga je aan de slag met de casus ‘Het echtpaar Demir’. Deze casus vertelt je meer over dementerende migrantenouderen en hun omgeving.
• 5 video’s over cultuursensitief communiceren. Trainer en adviseur Kaveh Bouteh gaat in op ervaren knelpunten die hulpverleners en (familieleden van) mensen met dementie met een migratieachtergrond in de praktijk tegenkomen. In 5 video’s krijg je een indruk van knelpunten die zorgverleners ervaren en het advies van Kaveh.