
Samenwerken met de mensen om wie het gaat
Op naar een duurzame aanpak van gezondheidsverschillen
Om gezondheidsverschillen te verkleinen, is het essentieel om mensen met een lagere sociaaleconomische positie en/of een migratieachtergrond te bereiken en betrekken. Wil je bijvoorbeeld beleid ontwikkelen, interventies samenstellen, voorlichtingsmaterialen maken of onderzoek doen? Je mist een groot deel van de bevolking als je deze mensen niet meeneemt. De kans is dan groot dat zij bijvoorbeeld uitvallen bij onderzoek en dat interventies niet aanslaan.
De stem van álle mensen moet gehoord en vertegenwoordigd worden in het Nederlandse zorgstelsel. Dat kan alleen als ook de moeilijk bereikbare mensen een rol krijgen. Maar hoe pak je dat aan? Pharos biedt handvatten en handelingsperspectief bij het vinden van en contact maken met deze mensen voor overheden, zorg- en welzijnsorganisaties, patiëntenorganisaties en onderzoekers.
Inwoners, patiënten en cliënten worden steeds vaker en beter betrokken bij de ontwikkeling van beleid, uitvoering van onderzoek en de inrichting van zorg en ondersteuning. Maar vooral mensen met een lagere maatschappelijke positie (lagere opleiding en weinig inkomen, ongeveer een derde van de Nederlandse bevolking) en mensen met een migratieachtergrond worden slecht vertegenwoordigd. Uit onderzoek en praktijk weten we dat acties die gericht zijn op alle inwoners en geen rekening houden met verschillen tussen mensen, de gezondheidsverschillen vergroten in plaats van verkleinen. Het bereiken en betrekken van mensen met een lagere maatschappelijke positie of een migratieachtergrond is dus belangrijk om achterstanden te verkleinen. Want wanneer je de doelgroep niet betrekt, slaan beleid en interventies niet aan.
Pharos heeft op basis van kennis en ervaring vier bouwstenen ontwikkeld voor professionals en vrijwilligers die werken in de zorg, welzijn of gemeente. De bouwstenen Verkennen, Contact leggen, Betrekken en Aansluiten bieden praktische handvatten om een interventie, activiteit of beleid te ontwikkelen waarbij je iedereen bereikt en betrekt: juist ook de mensen met een lagere maatschappelijke positie of een migratieachtergrond.
Er zijn meerdere manieren om mensen met een lagere maatschappelijke positie te bereiken en betrekken. De keuze voor de aanpak is afhankelijk van het doel. Daarom hebben we verschillende adviezen, afhankelijk van de instantie of organisatie waarvoor je werkt. Hieronder vind je een selectie van relevante onderwerpen op het gebied van Bereiken en Betrekken.
Werk je wijkgericht? Denk dan aan een community-aanpak die goed aansluit bij sociaal economische zwakkere wijk, zoals de ABCD-methode. Hierbij werken lokale gemeenschappen en organisaties samen om de gezondheid en het welzijn te verbeteren, veerkracht op te bouwen en ongelijkheden te verminderen. Goede voorbeelden van een community-aanpak zijn Well London Communities en enkele lokale aanpakken van GIDS-gemeenten om gezondheidsverschillen terug te dringen. Bekijk bijvoorbeeld de community-aanpak in Diemen.
Werk je aan verbetertrajecten in de zorg? Begrijpelijk communiceren en samen beslissen is hiervoor erg belangrijk. Zorg ervoor dat in je projectgroep ook laagopgeleide patiënten zitten. Voorbeeld van verbetertrajecten waarbij de doelgroep kan helpen, zijn het maken van patiëntenreizen en het houden van spiegelgesprekken.
En hoe doet jouw organisatie het eigenlijk: maak je het mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden makkelijk? Verbeterpunten die uit de sneltest voor organisaties komen helpen je verder. Pak die verbeterpunten op mét bijvoorbeeld iemand die moeite heeft met lezen en schrijven.
Werk je aan een onderzoek(svoorstel) en ben je op zoek naar onderzoeksmethodes die ook geschikt zijn voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden? Zorg voor geschikte participatieve methodes en reserveer voldoende tijd om deze uit te voeren. Een voorbeeld van een participatieve methode is Participatory Learning and Action (PLA). Deze methode gebruiken de onderzoekers in het ZonMw-project over chronische stress en lage SES.
Andere voorbeelden zijn photovoice en focusgroepgesprekken. De leefplekmeter is een instrument dat je kunt inzetten om samen met inwoners de leefomgeving in kaart te brengen.
Zie ook de infosheet over inclusief onderzoek.
Wil je weten of je voorlichtings- en communicatiematerialen of eHealthtoepassingen voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk zijn? Het testen van deze materialen bij de gebruikers is cruciaal. Zo zijn de materialen te gebruiken en begrijpen voor iedereen. Taalambassadeurs helpen met testen en weten uit eigen ervaring hoe het is om moeite te hebben met lezen en schrijven. Lees meer over eenvoudig voorlichtingsmateriaal of bekijk het verhaal van ex-laaggeletterden.
Ook kun je meer lezen over hoe je het testen van voorlichtingsmateriaal aanpakt.
Wil je met jouw patiëntenorganisatie meer patiënten met een migratieachtergrond bereiken en betrekken? Zorg dat je achterhaalt welke informatie mensen nodig hebben. Lees onze handreiking patiëntenparticipatie van migranten in onderzoek, kwaliteit en beleid.
Werk je aan de participatie van statushouders in je gemeente en wil je je beleid goed laten aansluiten bij hun behoeften? En zoek je naar een manier om met hen in gesprek te komen? Wij hebben een grote groep statushouders getraind tot ‘sleutelpersoon gezondheid statushouders’. De sleutelpersonen kunnen adviseren over beleid, verbinding leggen en individuen bijstaan. Bijvoorbeeld bij het keukentafelgesprek over WMO-zorg of bij trajecten bij Werk en Inkomen. Bekijk wie de sleutelpersonen bij jou in de buurt zijn op de kaart.
We verzamelen, ontwikkelen en delen kennis in samenwerking met de mensen om wie het gaat. We werken direct met hen samen en ook met organisaties die hen vertegenwoordigen. Voorbeelden van zulke organisaties zijn Stichting ABC, LSA Bewoners, migranten- en zelforganisaties, patiënten- en cliëntenorganisaties en migranten- en vluchtelingenorganisaties. Daarnaast werken we samen met onder andere lokale en landelijke overheden, universiteiten, hogescholen en mbo’s, kenniscentra, GGD’s, organisaties en professionals in zorg en welzijn en koepels & brancheorganisaties.
We combineren kennis uit de wetenschap met ervaringen uit de praktijk van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, een lagere maatschappelijke positie en/of een migratieachtergrond en van professionals. We ontwikkelen samen methoden, publicaties, factsheets en (eenvoudig) voorlichtingsmateriaal: handelingsperspectief voor zorgprofessionals en beleidsmakers.
We inspireren professionals en beleidsmakers met goede voorbeelden uit de praktijk. De lessen die uit de voorbeelden naar voren komen, kunnen zij in hun dagelijks werk meenemen. We maken ons hard voor inclusief onderzoek: het bereiken en betrekken van mensen met een lagere opleiding en een migratieachtergrond in wetenschappelijk onderzoek.
We zetten ons ervoor in dat grootschalige dataverzameling representatief is voor de hele bevolking. Dat doen we door onderzoek voor, door en met inwoners (citizen science) te stimuleren waar ook mensen in kwetsbare situaties aan meedoen.
Bekijk de infosheet ‘Inclusief Onderzoek’
Pharos zet zich in voor mensen met gezondheidsachterstanden. Mensen in sociaal kwetsbare situaties (door armoede, moeite met lezen en schrijven, slechte woonomstandigheden, migratieachtergrond, etc.) hebben een grotere kans op gezondheidsachterstanden. In onderzoek worden deze mensen vaak niet meegenomen; ze worden vaak ‘moeilijk bereikbaar’ genoemd. Als respondent vallen zij af omdat ze niet aan inclusiecriteria voldoen, bijvoorbeeld wanneer ze onvoldoende Nederlands kunnen lezen of schrijven of meerdere (chronische) ziekten hebben.
Eenvoudige en begrijpelijke onderzoeksformulieren: patiëntinformatieformulier (PIF) en toestemmingsformulier (IC)
Onderzoekers werken vaak samen met patiënten in hun onderzoeken. Patiënten moeten voor deelname goed weten wat het onderzoek inhoudt. Dit leggen onderzoekers uit in een patiëntinformatieformulier (PIF). Ook moet de patiënt een toestemmingsformulier (IC) ondertekenen.
De gebruikte formulieren zijn echter vaak te ingewikkeld: patiënten begrijpen ze niet en besluiten niet mee te doen. Je mist een deel van je onderzoekspopulatie.
Eenvoudige en begrijpelijke formulieren zijn dus belangrijk zodat iedere patiënt mee kan doen. Zij worden beter geïnformeerd en kunnen onderbouwd besluiten om mee te doen aan een onderzoek.
Het Stimuleringsprogramma GezondIn (Pharos en Platform31) werkt samen met 155 gemeenten aan de aanpak van gezondheidsachterstanden van inwoners met een lagere sociaal economische status en/of een migratieachtergrond.
Kennisdossier Participatie
Kennisdossier Burgers zijn hoofdrolspelers
Het is belangrijk om inwoners te betrekken bij alles wat er op lokaal niveau voor hen bedacht wordt om hun gezondheid te behouden en versterken. In steeds meer publicaties wordt de dialoog met inwoners als voorwaarde voor succes genoemd. Gemeenten en lokale organisaties zien dit ook en hebben behoefte aan kennis om inwoners op een goede manier te betrekken zodat hun beleid en aanbod beter aansluiten. Pharos voorziet hen van deze kennis.
Bekijk meer thema’s van Pharos.
Benieuwd naar meer informatie over Pharos?
Missie en visie Wij zetten ons in voor het terugdringen van grote gezondheidsverschillen in Nederland.
Programma’s De kennisprogramma’s van Pharos vertalen strategie en prioriteiten naar aanpak en werkwijze.
Medewerkers Maak kennis met onze experts. Ze geven je graag advies.
Werken bij Pharos Bekijk vacatures, stages en werkervaringsplekken.
Op naar een duurzame aanpak van gezondheidsverschillen
Praktische handvatten om inwoners met een lage SES te bereiken en betrekken bij gezondheidsbeleid en uitvoering
Hoe bereik en betrek je inwoners met een lage SES en/of migrantenachtergrond in je gemeente?
Je krijgt kennis en handvatten voor het betrekken van bewoners met lage SES. Hoe je dat eigenlijk en waar begin je? Na deze training ben je beter in staat om in je eigen gemeente aan de slag te gaan.
Ben je beleidsmedewerker, eerstelijns of tweedelijns zorgverlener of werkzaam bij een patiëntenfederatie? En kun je praktische handvatten gebruiken om mensen met een lagere maatschappelijke positie of migratieachtergrond te bereiken en betrekken?
Pharos biedt kennis en praktisch handelingsperspectief als je bijvoorbeeld wilt weten hoe je:
Bel (030) 234 9800 of mail info@pharos.nl
Onze experts